۱۰-۴-۲ دباغی مجدد :
عمل ریتانیگ روی پلت هایی انجام می‌گیرد که قبلا با مواد معدنی، گیاه، سینتن ها، آلدئید و یا روغن های خام و یا مخلوطی از مواد فوق دباغی شده باشند. البته قریب به ۹۵% ریتانینگ روی وتبلو انجام می‌گیرد. دباغی اولیه ضمن حفظ پوست برای مدت معینی خواصی نظیر زیردست نرم، هم به چرم می‌دهد شاید زمانی می شد چرم را با دباغی اولیه و بدون نیاز به ریتانینگ به بازار عرضه کرد اما امروزه این کار ممکن نمی باشد. ریتانینگ همان عملی است که کیفیت چرم را به دلخواه خریدار تغییر دهد. امروزه همه دباغان قبول دارند که نرمی، پری، استحکام و کشش مورد نیاز چرم به واسطه ریتانینگ حاصل می شود. علاوه بر موارد فوق، خواصی نظیر ثبات در برابر عرق بدن، سبک بودن چرم، زیر دست کرک مانند داشتن و ضد آب بودن آن وظیفه ریتانینگ را دو چندان می‌کند.
عملیات ریتانینگ :
I. عملیات قبل از پروسس:
نگهداری و سورت در انبار وتبلو
آبگیری و چروگ گیری
شیوینگ
II. تعیین و تهیه مواد شیمیایی
۱٫ تعیین مواد شیمیایی (نوع مواد – میزان مواد)
۲٫تهیه مواد شیمیایی (توزین – اندازه گیری)
III.عملیات حین پروسس:
۱٫ خنثی سازی
شستشوی قبل از خنثی سازی
خنثی سازی
شستشوی بعد از خنثی سازی
۲٫ ریتانینگ
۳٫ رنگدهی
۴٫روغن دهی
۵٫فیکس کردن
عملیات قبل از پروسس:
نگهداری و سورت در انبار وتبلو:
درطول مدت نگهداری، کروم های نفوذ کرده به چرم با الیاف واکنش می‌دهند و فیکس می‌گردند این واکنش شیمیایی که بین کروم و گروه کربوکسیل اسیدهای آمینه کلاژن صورت می‌گیرد، باعث تولید اسید سولفوریک می‌گردد (دو اتم H+ از گروه کربوکسیل کلاژن با یک بنیان دو با منفی SO42- از سولفات کروم بازیک ،تشکیل اسید سولفوریک می‌دهد) آزاد شدن اسید سولفوریک باعث کاهشPH وتبلوها در طول مدت نگهداری در انبار وتبلو می‌گردد. هر قدر زمان نگهداری وتبلوها در انبار وتبلو بیشتر باشد به همان اندازه میزان واکنش کروم بیشتر شده و به همان نسبت افت PH بیشتر می شود. البته میزان افت PH حدی دارد که بعد از آن PH دیگر افت نمی کند. ثابت ماندن PH به معنای اتمام انجام واکنش کلیه کروم های موجود در الیاف چرم می‌باشد.
آبگیری و چروک گیری :
قبل از انجام عملیات شیوینگ، جهت هرچه بهتر انجام گرفتن این عملیات و همچنین خارج نمودن آب اضافی موجود در وتبلو لازم است که عمل آبگیری صورت گیرد. عدم انجام عملیات آبگیری باعث ایجاد ایراداتی در عملیات شیوینگ و همچنین در توزین وتبلوها می‌گردد. از طرف دیگر لازم است که کلیه وتبلوها هنگام شیوینگ دارای حالت صاف و بدون چروک داشته باشند. به همین علت انجام عملیات چروک گیری نیز در این مرحله از اهمیت خاصی برخوردار است . آبگیری و چروک گیری حداقل باید پس از ۲الی ۳ روز پس از خرک چینی وت بلوها صورت پذیرد که در طی این مدت نگهداری، واکنش ها به صورت کامل انجام می گیرند .
شیوینگ :
قبل از شروع عملیات شیوینگ برای رسیدن به ضخامت مورد نیاز، با توجه به نوع و تیپ محصول تولیدی لازم است اصلاح ضخامتی روی وتبلوها صورت پذیرد تا کلیه محصولاتی که به صورت همزمان و طی یک پروسس وارد یک درام می‌شوند، دارای ضخامت یکسانی باشند. یکسان بودن ضخامت به معنای یکسان بودن میزان نفوذ مواد در مراحل مختلف عملیات ریتانینگ اعم از خیساندن مجدد، خنثی سازی، روغن دهی و دباغی مجدد می‌باشد .
نوع محصول ضخامت nm چرم کش‌دار ۴/۰ -۵/۰ چرم لباسی ۶/۰ -۹/۰ چرم رومبلی ۸/۰- ۲/۱ چرم کفشی ۱ -۴/۱ چرم رویه نرم ۵/۱- ۴/۲
جدول ۵-۲ ضخامت انواع چرم تولید
عملیات حین پروسس:
خنثی سازی
الف- شستشوی قبل از خنثی سازی: این شستشو که در واقع خیساندن مجدد می‌باشد چندین وظیفه برعهده دارد:
زدودن تراشه های شیوینگ – خیساندن مجدد وتبلوها – حذف کروم سطحی – گرم کردن مقدماتی
ب:عملیات خنثی سازی:
عملیات خنثی سازی در واقع حذف کلیه اسیدهای اضافی موجود در کلاژن می‌باشد،که قبل از عملیات ریتانینگ در زیر نقطه ایزو الکتریک قرار دارد. اطلاق لفظ اسید زدایی به جای خنثی سازی مناسب تر است .
عملیات خنثی سازی در واقع تبدیل PH وتبلوها به حالت مناسب و دلخواه برای ریتانینگ می‌باشد. ازجمله مواد خنثی سازی: بی کربنات آمونیوم ، فرمیات سدیم وفرمیات کلسیم واستات سدیم.
نحوه ریتانینگ :
عملیات ریتانینگ بعد از شیوینگ وتعیین ضخامت چرم شروع می شود. بعد از آبگیری وتبلو بایستی دقت شود تا وتبلوها از نظر دارا بودن رطوبت یکسان باشند. عملیات ریتانینگ بر اساس وزن شیوینگ محاسبه و عمل می شود، اگر وتبلوها دارای رطوبت یکنواخت و کافی باشند عملیات شیوینگ درست انجام می‌گیرد. مقدار آب بایستی به اندازه ای باشد که چرم بتواند به راحتی در درام گردش کند و گره نخورد. آب مصرفی باید با ظرفیت درام تناسب داشته باشد. جذب تمام مواد فعالی که به صورت امولسیون به درام اضافه می‌شوند، به واسطه گردش صحیح درام صورت می‌گیرد. گردش شدید و زیاد درام به چرم ضرر می رساند. غلظت حمام روغن دهی مهم است. در عمل نبایستی بیش از ۱۲۵- ۱۵۰% چرم آب مصرف کند استفاده از آب به مقدار ۱۰۰%وزن چرم معمول است.
در ادامه مبحث فرایند چرم سازی می‌رسیم به مرحله بعدی آن که روغن دهی به چرم می‌باشد .
۱۱-۴-۲ روغن دهی
روغن دهی عبارت است از فرایند پوشش دادن سطوح مختلف الیاف و مواد الیاف گونه چرم بالایه نازکی از روغن. فرایند روغن دهی فرآیندبسیارمهمی در ساخت چرم می‌باشد. چرم تا زمانی که روغن دهی نشده باشد به محض خشک شدن سفت و سخت می شود. الیاف آن نمی توانند روی هم سر بخورند و لذا در مقابل نیروی کشش، در مقابل چرخ خیاطی و در مقابل سایش و اصطکاک استحکام نخواهد داشت. تمامی موارد فوق با روغن دهی اصلاح می شود. علاوه بر آن خواص فیزیکی دیگری از جمله استحکام رخ، مقاومت چرم در برابر مواد شیمیایی و ضدآب شدن چرم نیز با روغن دهی ظهور و بروز می‌کند. در این فرایند از امولسیون چربی استفاده می شود. امروزه اغلب مواد روغنی که در صنعت چرم به کار می رود به صورت سولفاته یا سولفیته است. در فرآیندهای روغن دهی مقدار روغن مصرفی به نوع چرم و ضخامت آن بستگی دارد مقدار روغن مصرفی در چرم های سبک بیش از مقدار روغن مصرفی در چرم های سنگین است. در مرحله روغن دهی گردش دهی، گردش درام به نفوذ روغن کمک می‌کند.
روغن های مناسب برای روغن دهی چرم :
روغن کرچک
روغن بادام زمینی
روغن بزرک(کتان)
روغن شلغم : یک روغن عالی برای روغن دهی چرم است.
روغن زیتون
روغن نارگیل
روغن ماهی
روغن اسپرم: از والهای قطبی به دست می‌آید.
چربی حیوانی
سایر روغن ها و چربی ها: روغن آفتابگردان، سویا، خشخاش و…
۱۲-۴-۲ تکمیل چرم:
اصطلاح تکمیل چرم از نظر دباغان به عمل آوری چرم با مواد مختلف فینیش، لاکها، واکس های مناسب جهت ایجاد خواص دلخواه در آن و تبدیل چرم نیمه ساخته (کراست) به یک ماده تجاری خوب و مناسب اطلاق می‌گردد.
هدف از تکمیل چرم :
“
