در برنامه های انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران ، نحوه اجرای دوره های آموزش خانواده به دو صورت است :
۱- روش حضوری که والدین بر اساس برنامه های مشخص در کلاسهای مربوطه حضور مییابند.
۲- روش غیر حضوری که در این روش خانواده معمولاً دارای سطح تحصیلات دیپلم و بالاتر است و با دریافت کتابهای آموزشی و مطالعه آن ها در امتحانات دوره ها شرکت میکنند (امجدیان، ۱۳۷۷).
این کتابها عبارتند از:
کتاب اول: جوان و تشکیل خانواده (خانواده وفرزندان در دوره ابتدایی).
کتاب دوم: (خانواده وفرزندان در دوره پیش دبستانی).
کتاب سوم: (خانواده وفرزندان در دوره دبیرستان).
برنامه آموزش خانواده درکشورهای مختلف به شیوه های گوناگونی اجرا میگردد .از جمله این شیوه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد .
۱) استفاده از روش های آموزش همگانی ( تهیه ونصب تراکت ، پوستر وبنرهای آموزشی ، پانل آموزشی ، آموزشهای رسانه ای همانند استفاده از برنامه های رسانه ها (تلویزیون ،رادیو ) تهیه فیلم آموزشی برای والدین ، آموزش غیر مستقیم از طریق طرح موضوعات ومهارتهای فرزند پروری در قالب فیلم های داستانی ، سینمایی و تلویزیونی ، نمایش فیلم ، کتابچه های آموزشی وخود یاری همانند تهیه وپخش بروشور در مراکز بهداشت وانتشار نشریات تخصصی آموزش برای والدین و…. .
۲) برگزاری جلسات سخنرانی و کارگاه آموزشی وسمینار توسط کارشناسان ، اساتید دانشگاه و مدرسین آموزش خانواده : همانندکلاسهای حضوری آموزش های خانواده مدارس ،آموزش های قبل ازازدواج ، آموزش خانواده برای سربازان،آموزش خانواده برای شاغلان دولت ، آموزش خانواده نیروی انتظامی ، آموزش خانواده زندانیان ، طرح آموزش خانواده سازمان بهزیستی، آموزش خانواده معتادان در حال ترک ، آموزش زایمان آسان در بیمارستانها ، برگزاری کلاسهای آموزشی برای پدران ومادران در مراکز وکارخانه های صنعتی ، مساجد وفرهنگسراهای شهرداری و…. .
۳) استفاده از روش های ابتکاری و خلاق به منظورافزایش نشاط و تقویت پیوندهای خانوادگی: همچون فعالیتهای اجتماعی مانند پیام های تربیتی درج شده برروی قبوض تلفن ،آب ، برق، فیش حقوق کارمندان ، ارسال پیام های متنی یا صوتی تلفنی و… ، برگزاری مسابقات ، سرگرمی ها ، راهپیمایی ها ، جشن ها،مراسم محلی و…. .
۴) بازدید از منازل شبه خانواده وآموزش اولیائی که مسئولیت تربیت کودکان را در این مراکز برعهده گرفته اند. استفاده از بسته های آموزش در منزل ، حضور تیم های آموزشی ویژه در منزل بیماران دچار اختلال مزمن و ارائه آموزش به اعضای خانواده و…. .
۵) استفاده از بسته های آموزشی ویژه: به عنوان مثال بسته آموزشی آبیدین(آبیدین،۱۹۹۶). این بسته آموزشی با عنوان بسته آموزشی زودرس مهارتهای فرزند پروری در دو مجلد شامل کتاب راهنمای ارائه مهارتها برای متخصصان (شامل چهار بخش) و کتاب کار برای والدین(شامل تمرین هایی برای انجام در منزل) . به وسیله ریچارد آبیدین ، تهیه شده است . هدف آن آموزش مهارتهایی به والدین است که به عنوان “کلید والگوی موفق” شناخته شده اند.گسترش روابط سازنده،ارتباط ، نظام تربیتی ، مهار هیجانها و بسط ساختار صحیح ، از جمله هدف های این برنامه اند (فرزادفروهومن،۱۳۸۷).
۶) آموزش غیرحضوری خانواده ها از طریق بروشورهای آموزشی : به عنوان مثال می توان به “بروشور اشاره کرد” که توسط انجمن اولیاء ومربیان شهر تهران تهیه ، و به خانواده ها ارسال میگردد ، اشاره نمود. هدف این آموزش ها ارتقاء سطح دانش وآگاهی اولیای دانش آموزان در زمینه تعلیم وتربیت فرزندان و همچنین افزایش مهارتهای تربیتی آشنا میباشد.
۷) آموزش خانواده به خانواده که یکی از شیوه های نوین و موثر میباشد (صافیانی و همکاران،۱۳۹۱) در پژوهش خود تحت عنوان”آموزش خانواده به خانواده : مبانی نظری ونمونه کاربردی خانواده دارای کودکان سندروم داون” ضمن نتیجه گیری در زمینه رضایت شرکت کنندگان از مؤلفه ها و روش های برگزاری دوره ی آموزشی ، این شیوه را به عنوان یکی از مؤثرترین روش های آموزش خانواده در مقابل سایر روشها (روش سخنرانی ، نمایش فیلم و…)پیشنهاد میکنند.
ساموئلسون[۲۵](۲۰۱۱) ؛ معتقداست برنامه های آموزش خانواده میتواند به صورت گروهی ، از طریق خبرنامه و یا در قالب خدمات اجتماعی ارائه گردد . به نظر وی مهم آن است که پدر و مادر در این آموزش ها به صورت فعال درگیر شوند. او روش های تعاملی مانند نقش بازی کردن و تشویق پدر و مادر برای تمرین مهارت والدین را از نمونه های یادگیری فعال در این زمینه میداند.
بیسر[۲۶] و همکاران(۲۰۰۹) ؛ با مشارکت بسیاری از محققین مقالات منتشر شده به زبان انگلیسی از سال ۲۰۰۲-۱۹۹۰را که در مورد ارزیابی برنامه های آموزشی برای والدین کودکان تولد تا ۷ سالگی نوشته شده بود بررسی کرده و به تجزیه و تحلیل ساختار ومحتوای برنامه ها واجزای آن ها و تاثیرات آن ها از دیدگاه پدران و مادران شرکت کننده وهمچنین مقایسه گروههای آزمایش وگواه و نتایج آن ها بر رفتار فرزندانشان پرداختند. در مقالات یاد شده بیان گردیده است که برنامه های آموزشی والدین برنامه هایی است که در آن پدر و مادر به طور فعال از طریق سازوکارهایی همچون اینترنت ، رسانه ، مدل سازی ، تمرین مهارت و… ، مهارتهای فرزند پروری را به دست می آورند. نتایج تجزیه و تحلیل برنامه نشان داد که آموزش والدین تنها به انتقال اطلاعات از طریق سخنرانی ها ، فیلم ها و… ، محدود نشده و رویکرد های یادگیری فعال نسبت به روش های غیر فعال تأثیر بیشتری در مورد کسب مهارت توسط والدین به بار می آورد.
هوسر، اسمال واستمان[۲۷] (۲۰۰۸) ؛ برنامه آموزش متراکم گروهی (۱۲جلسه دو یا سه ساعته در هر هفته) ، ویا عضویت در خبرنامه ماهانه با حداقل ۱۲ شماره و ارسال آن از طریق پست را دارای ارزش آموزشی یکسانی دانسته اند .
لوینستین ولوینستین[۲۸] (۲۰۰۷) ؛ برنامه خانه والدین – کودک را برای آماده سازی کودکان خانواده های کم در آمد و فقیر وکودکان بی سرپرست جهت ورود به مدرسه ایجاد کردهاند. مطالعات آنها از سال ۱۹۷۰ تاحال حاضر نشان داد ، روابط متقابل عاطفی و کلامی مناسب میان والدین وکودکان و ایجاد محیط های غنی عاطفی وشاد ، میتواند در بهبود سرعت و قدرت یادگیری کودکان تأثیر قابل ملاحظه ای داشته باشد. اساس نظریه آن ها براهمیت فراوان تأثیر ارتباطات کلامی و غیر کلامی و آموزش مهارت فرزند پروری و غنی سازی تعامل وارتباطات میان والدین فرزند بر یادگیری و دو سویه بودن این یادگیری استوار است. صباغیان واکبری (۱۳۹۰) ؛ آموزش گروهی را یکی از مؤثر ترین راه های آموزش خانواده می دانند. ایشان معتقدند در این روش به والدین کمک می شود تا مسائل ومشکلات کودکان خودرا در جمع والدین مطرح نمایند و پس از بحث و گفتگو درباره ی مشکل و یافتن راه حل های مناسب ، آموخته های خود را در مورد فرزندانشان به کار گیرند. آن ها آموزش گروهی خانواده را نوعی تعلیم وتربیت گروهی می دانند که دامنه وسیعی را در بر میگیرد و موجب می شود تا اعضای خانواده از این طریق دانش و اطلاعات خود رادر زمینه پرورش فرزندان به شیوه ی مطلوبی گسترش دهند .
طالب زاده(۱۳۸۵) ؛ بیان میکند که در کشور های مختلف به تدریج ۱۵ راهبرد برای اجرای برنامه های آموزش خانواده به وجود آمده است. که این راهبردهای اجرا، برای دسترسی و تحت پوشش قرار دادن بیشتر والدین ، به کار میروند.
“