درصد

 

۴/۴

 

۴/۹

 

۴/۲۸

 

۲/۳۵

 

۶/۲۲

 

۱۰۰

 

 

 

یافتهها نشان داد که، ۳/۳۹ درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند که بدنی را که خدا به انسان داده نباید با عمل جراحی دستکاری کرد و در مقابل ۳/۳۳ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشته اند.البته ۳/۲۷ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها گویای این مطلب است که، ۸/۵۱ درصد از پاسخگویان اظهار داشتهاند که انسان می‌تواند از پیشرفتهای پزشکی برای تغییر ظاهری خود بهره ببرد و در مقابل ۵/۱۸ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشته اند. البته ۷/۲۹ درصد نیز نظری نداشته‌اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یافتهها نشان داد که، ۷/۴۸ درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند که انسان این آزادی را دارد که بدن خود را با اعمال جراحی به شکل دلخواه در آورد و در مقابل ۴/۲۱ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشته اند. البته ۹/۲۹ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها گویای این مطلب است که، ۴/۴۱ درصد از پاسخگویان اظهار داشتهاند که این سنتها هستند که شخصیت و هویت مرا می‌سازند و در مقابل ۶/۳۲ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۲۶ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها نشان داد که، ۵/۵۵ درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند که در عصر جهانی شدن، شیوه‌های زندگی آن قدر متنوع شده‌اند که می‌توان یکی از آنها را برگزید و در مقابل ۹/۱۵ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشته اند. البته ۶/۲۸ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها مؤید این مطلب است که، ۱/۷۲ درصد از پاسخگویان اظهار داشتهاند که قدرت وانتخاب ما برای انتخابهای اساسی بسیار بیشتر از نسل‌های گذشته است و در مقابل ۱/۹ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشته اند. البته ۸/۱۸ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها گویای این مطلب است که، ۴/۷۲ درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند که انتخاب‌های امروزشان با توجه به تحولات آینده است و در مقابل ۶/۷ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۱/۲۰ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها نشان داد که، ۲/۷۹ درصد از پاسخگویان اظهار داشتهاند که خصلت‌های انسان امروزی پیوسته در حال دگرگون شدن است و در مقابل ۴/۴ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۴/۱۶ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها مؤید این مطلب است که ۶/۵۷ درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند که بخش زیادی از سنت‌ها، دیگر مبنایی برای عملکرد آنها نیست و در مقابل ۷/۱۶ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۸/۲۵ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها نشان داد که، ۸/۴۴ درصد از پاسخگویان اظهار داشتهاند که با توجه به اطلاعاتی که از اینترنت می‌گیرند عملکردهایشان را تنظیم می‌کنند و در مقابل ۸/۲۶ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۴/۲۸ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها گویای این مطلب است که، ۹/۵۴ درصد از پاسخگویان اظهار داشتهاند که برای رسیدن به آرامش، ترجیح میدهند از ورزش‌های خاصی مثل یوگا یا مدیتیشن استفاده کنند و در مقابل ۱/۱۵ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۹/۲۹ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
یافتهها مؤید این مطلب است که، ۸/۵۷ درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند که با تکنیک‌هایی از قبیل مهندسی ذهن می‌توان مسیر زندگی را تغییر داد و در مقابل ۸/۱۳ درصد مخالفت خود را در این خصوص اعلام داشتهاند. البته ۴/۲۸ درصد نیز نظری نداشته‌اند.
۴-۲-۱۳ بررسی سنجش شاخص سرمایه فرهنگی
در ابتدا نتایج حاصل از سنجش سرمایه فرهنگی آورده شده است و در ادامه به بررسی گویه های سازنده آن پرداخته می‌شود.
جدول ۴-۱۲: فراوانی پاسخگویان بر حسب شاخص سرمایه فرهنگی

 

 

موارد

 

فراوانی

 

درصد

 

 

 

کم

 

۵۷

 

۸/۱۴

 

 

 

متوسط

 

۲۲۵

 

۶/۵۸

 

 

 

زیاد

 

۱۰۲

 

۶/۲۶

 

 

 

جمع کل

 

۳۸۴

۲-۵- تعریف شخصیت:
صاحب نظران حوزه شخصیّت و روان شناسی از کلمۀ شخصیّت تعریفهای گوناگونی ارائه داده اند. از نظر ریشه ای، گفته شده است که کلمۀ شخصیّت که معادل کلمۀ Personality انگلیسی است درحقیقت از ریشه لاتین Persona گرفته شده که به معنی نقاب یا ماسکی بود که در یونان و روم قدیم بازیگران تئاتر بر چهره می گذاشتند. این تعبیر تلویحاً اشاره بر این مطلب دارد که شخصیّت هرکس ماسکی است که او بر چهرۀ خود می زند تا وجه تمیز او از دیگران باشد.
هیلگارد» (Hilgard) شخصیت را «الگوهای رفتار و شیوه‌های تفکر که نحوه سازگاری شخص را با محیط تعیین می‌کند تعریف کرده است در حالی که برخی دیگر «شخصیت» را به ویژگیهای «پایدار فرد» نسبت داده و آن را بصورت مجموعه ویژگیهایی که با ثبات و پایداری داشتن مشخص هستند و باعث پیش بینی رفتار فرد می‌شوندتعریف می‌کنند.
شخصیت به همه خصلتها و ویژگیهایی اطلاق می‌شود که معرف رفتار یک شخص است، از جمله می‌توان این خصلتها را شامل اندیشه ، احساسات ، ادراک شخص از خود ، وجهه نظرها ، طرز فکر و بسیاری عادات دانست. اصطلاح ویژگی شخصیتی به جنبه خاصی از کل شخصیت آدمی اطلاق می‌شود (شولتز،۱۳۸۴).
شخصیت از دیدگاه مردم: واژه «شخصیت» در زبان روزمره مردم معانی گوناگونی دارد. یکی از معانی آن مربوط به هر نوع صفت اخلاقی یا برجسته است که سبب تمایز و برتری فردی نسبت به افراد دیگر می‌شود مثلا وقتی گفته نمی‌شود «او با شخصیت است. »یعنی «او» فردی با ویژگیهایی است که می‌تواند افراد دیگر را با «کارآیی و جاذبه اجتماعی خود» تحت تأثیر قرار دهد. در درسهایی که با عنوان پرورش شخصیت تبلیغ و دایر می‌شود، سعی بر این است که به افراد مهارتهای اجتماعی بخصوصی یاد داده ، وضع ظاهر و شیوه سخن گفتن را بهبود بخشند با آنها واکنش مطبوعی در دیگران ایجاد کنند همچنین در برابر این کلمه ، کلمه «بی‌شخصیت» قرار دارد که به معنی داشتن «ویژگیهای منفی» است که البته به هم دیگران راتحت تاثیر قرار می دهد اما در جهت منفی. شخصیت از دیدگاه روانشناسی: دیدگاه روانشناسی در مورد «شخصیت» چیزی متفاوت از دیدگاه های «مردم و جامعه» است در روانشناسی افراد به گروه های «با شخصیت و بی‌شخصیت» یا«شخصیت خوب و شخصیت بد» تقسیم نمی‌شوند؛ بلکه از نظر این علم همه افراد دارای «شخصیت» هستند که باید به صورت «علمی» مورد مطالعه قرار گیرد این دیدگاه به شخصیت و انسان» باعث پیدایش نظریه‌های متعددی از جمله : «نظریه روانکاوی کلاسیک ،نظریه روانکاوی نوین ،نظریه انسان گرایی، نظریه شناختی  ، نظریه یادگیری اجتماعی  و …  در حوزه مطالعه این گرایش از علم روانشناسی شده است(کریمی،۱۳۸۶).
۲-۶- ویژگیهای شخصیت:
نظر به اینکه شخصیت تشکیل شده است از الگوهای ویژه فکری، احساسی و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می‌سازد.می توان عنوان داشت که شخصیت، سرچشمه درونی دارد و در طول حیات، تقریباً پایدار باقی می‌ماند. روان‌شناسان شخصیت، ویژگی‌های یگانه افراد و نیز مشابهت‌ها بین گروه‌هایی از افراد را مورد مطالعه قرار می‌دهند. بنابراین، توجه به شخصیت افراد و تمایز قائل شدن بین افراد بر اساس ویژگیهای شخصیتی آنان طی قرنهای متمادی همواره مورد بحث بوده است. اگر رجوعی به نظریات داشته باشیم خواهیم دید که ویژگیهای شخصیت همواره مد نظر صاحبنظران و نظریه پردازان قرار داشته است. فی المثل آنجائیکه بقراط اقدام به دسته بندی انسان کرده است. بقراط جوامع انسانی را بر اساس چهار خلط مزاجی، صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی تقسیم می کند. لومبروزو زیست شناس معروف، انسان ها را بر اساس علائم فیزیولوژیک تقسیم بندی می کند. و در دوران معاصر شلدون انسان ها را در سه گروه آندومورف، مزومورف و اکتومورف تقسیم بندی کرده است. اما در جدید ترین تقسیم بندی در حوزه روانشناسی توسط آیسنک، انسان ها بر دو گروه درون گرا و برون گرا تقسیم می شوند که هر کدام از این گروه های انسانی دارای ویژگیهای منحصر بفردی از نظر این نظریه پردازان هستند بنحوی که این ویژگیها نحوه زندگی و رفتارهای اجتماعی آنان را سمت و سوق ویژه ای می بخشد(کریمی،۱۳۸۶).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۷- شکل گیری شخصیت:
از شخصیت تعارف مختلفی شده است که در این نوشته تنها به چند تعرف اکتفا می شود. شخصیت، بیانگر آن دسته از ویژگیهای فرد یا افراد است که شامل الگوهای ثابت فکری، عاطفی و رفتارهای آنهاست(عبدی، باباپور و صادری، ۱۳۸۷). در تعریف دیگری آورده شده که شخصیت عبارت است از سازمان متکاملی، مرکب از خصائص بدنی و روانی آدمی اعم از ذاتی و مکتسب که جمعاً معرف هویت فرد آدمی است و او را از سایر افراد جامعه به طور روشن متمایز می سازد. شخصیت حقیقتی است واحد و غیر قابل تقسیم که چگونگی سازگاری اختصاصی فرد آدمی را با محیط و اجتماع تعیین می کند(عابدینی، ۱۳۸۷).
در حوزه های علمی مختلف نسبت به شکل گیری شخصیت افراد نظریات متفاوتی ابراز شده است که اجمالاً می توان به دو گروه تاثیر ژن ها و تاثیر اجتماع در شکل گیری شخصیت اشاره کرد. هر چه به گذشته تاریخی برگردیم تاثیر ژن ها در شخصیت و منش انسان ها را پر رنگ تر از دوران معاصر – هر چند به صورت تلویحی – می توان مشاهده کرد که رفتار افراد ناشی از ذات آنان است و هر چه به دوران معاصر نزدیک تر می شویم رویکرد تاثیر اجتماع بر شخصیت و منش افراد فزونی می یابد.
در روانشناسی اجتماعی علاوه بر تاثیر روحی و روانی و ژنتیکی در شکل گیری شخصیت و منش انسان بر تاثیر موارد مختلف نهادها و محیط اجتماعی نیز تاکید می شود. حسب این رویکرد است که عنوان می شود افراد در محیط های اجتماعی دارای شخصیت های متفاوتی هستند. بعبارتی، بر اساس این رویکرد، افراد بر اساس نقش های مختلفی که در محیطهای اجتماعی متفاوت بر عهده می گیرند، شخصیت متفاوتی می یابند(شولتز و شولتز، ۱۳۸۶).
رویکردهای موجود در باب شخصیت دیدگاه های موجود درباره شخصیت، به دو دسته اصلی تقسیم می‏شوند:
الف) التقاط گرایی خیرخواهانه
ب) طرفداری متعصبانه
بسیاری ازموارد درباره شخصیت، در یکی از این دو دسته قرار می‏گیرند؛ اما نوع سومی هم هست که دارای اهمیت قابل توجهی هستند. این دسته از گرایش التقاط گرایی خیرخواهانه، گستردگی و موازنه‏ای را که برای بررسی بسیاری از نظریه‏های مربوط به شخصیت ضروری است، کسب می‏کنند، و از طرفداری متعصبانه، این عقیده را که برخی از نظریه‏ها از سایرین بهترند، وام می‏گیرند. هدف کلی «تحلیل تطبیقی»است، پرده برداشتن از شباهتها و تفاوتهای میان بسیاری ازرویکردهای موجود به شخصیت است، و این پرده‏برداری را نقطه شروعی است برای تعیین اینکه سودمندترین رویکرد کدام است. تحلیل تطبیقی در جستجوی فهم بهتر، باید جامع، منظم و ارزیابی کننده باشد.اگر چه رویکردهای التقاط‏گرایی خیرخواهانه و طرفداری متعصبانه، هر یک مزایایی مختص به خویش دارند، با این حال، هنگامی که تعدادی از نظریه‏های سازگار در دسترس باشند، نه رویکرد التقاط‏گرایی خیرخواهانه موجب رشد این حوزه علمی خواهد شد، و نه رویکرد طرفداری متعصبانه. هیچ کس نمی‏کوشد تا ارزش نسبی انواع رویکردهای موجود را تعیین کند، و حتی در نسلهای بعدی، کسانی که دست‏اندر کارند به تقلید از اسلاف خود می‏پردازند و تنها، استادی و مهارتشان اندکی بیشتر می‏شود؛ ولی هیچ‏گونه تغییرات چشمگیر و پیشرفتهای شگرف پدید نخواهد آمد، مگر اینکه نگرش تحلیل تطبیقی رشد یابد. افرادی که در این حوزه معرفتی کار می‏کنند، می‏توانند به جای اینکه انرژی خود را در مناقشات متعصبانه و رقابت جویانه به هدر دهند، تشریک مساعی کنند و این تشریک مساعی مرحله متوسطی از رشد این حوزه معرفتی را فراهم می‏آورد (کریمی، ۱۳۸۴).
۲-۸- ماهیت شخصیت:
اکنون گزاره‏ای راجع به ماهیت کلی شخصیت بیان می کنیم که بر حسب انواع اموری که شخصیت شناسان انجام می‏دهند معنی‏دار باشد: شخصیت عبارتست از مجموعه ثابتی از خصلتها و گرایشهایی که آن دسته از وجوه اشتراک و تفاوتهای رفتار روانشناختی افراد (افکار، احساسات و اعمال) را تعیین می‏کند که  استمرار زمانی دارند و ممکن نیست بسادگی آنها را به عنوان نتیجه اختصاصی فشارهای اجتماعی و زیست‏شناختی موقتی فهم کنیم. تنها بخشی از این گزاره که ممکن است نیازمند توضیح باشد، گرایشها و خصلتهاست. «گرایشها» عبارتند از: فرآیندهایی که جهت‏گیری در افکار، احساسات و اعمال را معین می‏کنند؛ و “خصلتها” عبارتند از: ساختارهای ثابت شخصیت که نه برای حرکت به سوی اهداف یا تحقق کارکردها، بلکه برای تبیین واقعیت و محتوای اهداف یا مقتضیات به‏کار می‏روند. «خصلتها» همچنین برای تبیین افکار، احساسات و اعمالی که علی‏الظاهر بیش از آنکه جهت‏دار باشند، در طبیعت تکرار می‏شوند، به کار می‏روند. نمونه‏ای از یک «گرایش» می‏تواند تلاش برای وصول به کمال در زندگی باشد، در حالی‏که «خصلتهای» مرتبط آرمانهایی‏اند، مثل زیبایی یا بزرگواری که کمال را معین می‏کنند (شاملو، ۱۳۸۲).
۲-۹- شخصیت شناس:
“شخصیت شناس»؛ یعنی کسی که کارشناس در مطالعه و فهم الگوهای هماهنگ افکار، احساسات و افعالی است که افراد نشان می‏دهند. مسلما بسیاری از روانشناسان و روانپزشکان را می‏توانیم با این تعریف، شخصیت شناس بنامیم. کار ایشان مشتمل بر یکی یا همه این فعالیتهای چهارگانه است: روان درمانی، ارزشیابی، تحقیق و نظریه‏پردازی.( موری ۱۹۳۸) هدف کلّی شخصیت شناس، «طبقه‏بندی» سبکهای هستی، همراه با تعیین واضح شباهتها و تفاوتهای موجود میان دسته‏های داخل در طبقه‏بندی است.شخصیت‏شناس با پذیرش این امر که فشارهای اجتماعی و زیستی در رفتار اثر می‏گذارند، مخالف نیست، بلکه به گمان او تأکید خاص بر این عوامل، ساده‏انگاریِ بیش از اندازه در فهم زندگی است؛ یعنی در حقیقت، رفتار افراد تحت‏تأثیر شخصیتهای ایشان نیز هست(شولتزو شولتز، ۱۳۸۶).
۲-۱۰- معرفتهای سه ‏گانه شخصیت شناس:
از آنجا که روانشناسی ادّعا می‏کند یک علم تجربی است، ممکن است گمان رود که همه گزاره‏های نظری شخصیت شناس نتیجه تحقیقند؛ اما تحقیق یا اکتشافی است یا تأییدی. تحقیق «اکتشافی» مستلزم مشاهده نظام‏مند رفتار در یک گروه معقول بزرگ است که به عنوان نماینده عموم انسانها برگزیده شده‏اند، و هدف این تحقیق، بیان فرضیه‏هایی است در مورد ماهیت و هدف رفتار. سپس این فرضیه‏ها از حیث صحت و سقم تجربی‏شان در تحقیقات تأییدی، آزموده می‏شوند. البته مهم است که تأکید کنیم براینکه نظریه‏های شخصیت، منحصرا ـ یا حتی اولاً و بالذات ـ بر معرفت تجربی مبتنی نیستند؛ زیرا معرفت تجربی‏ای که در دسترس شخصیت‏شناس است، هنگامی که در کنار غنا و پیچیدگی انسانها و زندگیهایشان گذاشته شود، کافی نیست، و گاهی به‏قدری متعصبانه است که باید به صورتی جدّی کلیّتش محدود شود. شمول نظریه‏های شخصیت نسبت به گزاره‏هایی که مبنای محکمی در تحقیق ندارند، صرف نظر از اینکه زیانبار نیست، در مرحله اولیه رشد این حوزه تحقیقاتی، رویّه بالقوه سودمندی است؛ زیرا آزادی عملی که این رویّه به آدمی می‏دهد، به نظریه پرداز اجازه می‏دهد که پیچیدگی کامل انسان را ملاحظه کند. در مجموع، هیچ‏گاه نظریه در هیچ زمینه‏ای عملاً محدود به گزاره‏های مبتنی بر معرفت تجربی صِرف نمی‏شود. بعلاوه گزاره‏های غیر تجربی، نمایانگر دو نوع خاص دیگری از معرفت هم هست؛ یعنی معرفتهایی که مبتنی بر فرآیندهای شهود و تعقل است. برای فهم قدر و قیمتِ «شهود»، اوقاتی را که فهم معنای آنچه رخ می‏دهد شما را در قبضه می‏گیرد، فهمی که مبهم، شخصی و عاطفی است، اگر چه زنده، بی‏واسطه و جذّاب هم هست. محتوای این حدسیها همان «معرفت شهودی» است. در مقابل، اوقاتی هست که در آنها شما بدقت و آرامی، معنای اجزاء و لوازم اموری را بررسی کامل می‏کنید، و به برکت استنتاج از مجموعه‏ای از فروض به نتایج خودتان دست می‏یابید. در این مورد، «معرفت عقلی»  تأملی، صریح، منطقی، تحلیلی، دقیق و عقلانی است؛ چه بسا ممکن است نظریات شخصیت شناس، تجسّم آمیزه‏ای از مجموعه دانشِ شهودی، عقلی و تجربی باشد. هنرمندان در پرورش خیال، و الهیّون در ساختن بنای ایمان، اوّلاً و بالذات با معرفت شهودی سر و کار دارند، در حالی‏که «تعقل» بوضوح شاخص ریاضیدان و فیلسوف است (شولتز،۱۳۸۴).
هر یک از این سه شیوه معرفت می‏تواند به عنوان محک دو شیوه دیگر مطرح باشد. چیزی که بر اساس استدلال، معقول به نظر می‏رسد، ممکن است به قدری شهود را جریحه‏دار سازد که ایجاد محدودیتهایی را در فروض عقلی پیشنهاد کند و چیزی که از نظر تجربی واضح به نظر می‏رسد ممکن است هنگامی که مورد مداقّه عقلی قرار گیرد، امری متناقض از کار در آید و این امر ممکن است نسبت به تفسیر نامعقول و نادرست از اطلاعات، به ما هشدار دهد. در مراحل اولیّه، حوزه‏ای همانند شخصیت‏شناس، هیچ شاهراهی به سوی حقیقت ندارد، بلکه سه راه پرپیچ و خمی است که همه آنها را باید پیمود، تا در باب اسرار این عرصه کار بهتری انجام شود. به هر حال باید تصدیق کنید که این سه شیوه دانستن توسط نظریه‏پردازان شخصیت به کار می‏رود. به طور حتم مراحل نخستین تنظیم نظریه به مانند هر فعّالیت خلاّق دیگر به لحاظ ماهوی شهودی است، آنهم بر اساس مبانی‏ای که به هیچ وجه صرفا عقلی یا تجربی نیستند. نظریه‏پرداز در ابتدا «حدسی» دارد و از آن تبعیت می‏کند و این خود یک معرفت شهودی است. نظریه‏ها نشانی از شهود دارند تا هنگامی که به حدّ قابل توجهی از معقول بودن برسند. امّا نظریه‏پردازی اولیّه هرچقدر شهودی باشد، شخصیت ‏شناس وظیفه تنظیم دیدگاههایی واضح را بر حسب سلسله‏ای از مفروضاتی که تجارب همگانی آنها را توجیه می‏کند، می‏پذیرد، که از این مفروضات قضایای نظری عمده گنظریه” استنتاج شود. سرمایه ‏گذاری آشکار شخصیت شناسان در دفاع از این قضایا و تحقیرِگاه و بیگاهشان نسبت به شواهد تجربی از التزام گاهی شخصیت‏ شناس بیش از این تجربه گراست؛ قطعا او به این معیار معتقد است که چیزی که نتواند مورد تأیید نوعی از شواهدتجربی واقع شود، استحقاق درج در نظریه شخصیت را ندارد؛ اما در میان روانشاسان، شخصیت ‏شناسان کمتر بر انکار شهود و ردّ هر گونه مفروضی که صرفا مورد حمایت عقل است، اصرار می‏ورزند. برعکس شخصیت‏ شناسان معرفت عقلی و شهودی را در نظریه ‏پردازی روا می‏دارند، در عین حال که ضرورت اعتماد برتجربه گرایی را هرگاه مردّد باشند می‏پذیرند. این جامعیت و عدم شکاکیت، موجب احترام شخصیت شناسان در بین روانشناسان نشده است فقط توان مفهوم سازی و اشتیاقِ پرداختن به مسائل پیچیده را امکان پذیر ساخته است (کریمی، ۱۳۸۴).
۲-۱۱- هسته و پوسته شخصیت:
اصل عمده تنظیم عبارت است از: تمایزی اساسی میان هسته و پوسته شخصیت. در نظریه‏های شخصیت متعارف این است که دو نوع گزاره بیان می‏کنند:نوع اوّل: ناظر است به آنچه که هسته شخصیت ‏نام دارد. این نوع، اموری را که مشترک میان همه انسانهاست تصویر می‏کند و اوصاف ذاتی انسانها را برملا می‏سازد. این ویژگیهای مشترک در روند زندگی تغییر نمی‏کنند و تأثیر گسترده نافذی بر رفتار اِعمال می‏کنند. امّا نظریه‏ پردازان همچنین تمایل دارند که گزاره‏هایی درباب اوصاف ملموس تر شخصیت که به آسانی در رفتار مشاهده می‏شوند، بیان کنند. این اوصاف را  پوسته شخصیت می‏نامیم. اینها عموما اکتسابی ‏اند، نه فطری، و هر یک تأثیر نسبتا محدودی بر رفتار دارند. نظریه‏ پردازان آنها را عمدتا برای تبیین تفاوتهای میان افراد بکار می‏برند (شاملو، ۱۳۸۲). در نظریه‏ پردازی هسته‏ای، شخصیت شناس گزاره‏ای اصلی درباره جهت‏یابی، هدف و کارکرد کلّی زندگی انسان بیان می‏کند. این گزاره به شکل اصل موضوع گرفتن یک یا شاید دو گرایش هسته‏ ای است، مانند این فرض که هر رفتار متشکل از کوششی برای به فعلیت رساندن استعدادهای ذاتی شخص است. نظریه‏پردازای هسته‏ای «خصلتهای هسته‏ای» یا ساختارهای شخصیتی را نیز که در گرایش هسته‏ ای است در بردارد. در مورد گرایش به «فعلیّت رساندن»، خصلتهای هسته‏ای آن را می‏توان بالقوگی های فطری مانند غریزه جنسی یا پرخاشگری دانست.یکی از شیوه‏هایی که در سطح پوسته شخصیت، نظریه‏ پرداز گزاره‏ای بیان می‏کند، این است که تعدادی از خصلتهای پوسته‏ای را که صرفا با بخشی از رفتار مرتبطند، اصل موضوع قرار دهد. برای مثال: «نیاز به موفقیت» خصلتی پوسته‏ای است که صرفا ناظر است به رفتار رقابت طلبانه در زمینه‏ای که امکان موفقیت و شکست در آن هست. کارکرد خصلتهای پوسته‏ای این است که فهم تفاوتهای میان افراد را ممکن می‏سازد. نظریه ‏پردازان در تعداد خصلتهای پوسته‏ای که به عنوان اصل موضوع فرض می‏کنند با یکدیگر اختلاف نظر دارند، هرچه تعداد آنها بیشتر باشد توجه بیشتری به تفاوتهای خردی نشان داده می‏شود. این خصلتها خردترین و متجانس ترین عناصر تبیینی است که نظریه‏ پرداز امکان وجود آنها را باور دارد. افراد بسیاری اصطلاح ویژگی را برای آنچه توصیف کردم به‏ کار می‏برند؛ امّا من از این اصطلاح اجتناب می‏کنم (شولتز، ۱۳۸۴).
اصطلاح سنخ مفهوم وسیعتر و عامتری است که آن هم در نظریه ‏پردازی پوسته‏ای به‏ کار برده می‏شود. هر سنخ شامل تعدادی از خصلتهای پوسته‏ ای است که در درون واحدهای بزرگتری انتظام می‏یابند که با شیوه‏ های زندگی‏ای که معمولاً با آنها مواجهیم مرتبطند. گاهی شخصیت‏ شناس، یک سنخ ‏شناسی یا طبقه ‏بندی جامع سنخها را پیشنهاد می‏کند که بیان جامعی از سبکهای مختلف ممکن زندگی می‏باشد. معمولاً یک یا چند سنخ به عنوان شیوه‏ های آرمانی زندگی در نظر گرفته می‏شود در حالیکه سایر شیوه ‏ها غیر آرمانی تلقی می‏شوند. اعتقاد بر این است که سنخهایی غیر آرمانی یا زمینه‏های آسیب‏ شناسی روانی، یا انواع بالفعل آسیب‏ شناسی روانی‏ اند. شکاف بین هسته و پوسته شخصیت، در گزاره ناظر به رشدپرمی‏شود. در آغاز، گرایشها و خصلتهای هسته‏ای در تعامل با سایر اشخاص (مثلاً خانواده، غریبه‏ها) و نهادهای اجتماعی (مثلاً قوانین، مدارس) آشکار می‏شوند. تجربه حاصل ـ پاداش، کیفر، آگاهی ـ در خصلتهامراجعه شود و سنخهای پوسته‏ای تبلور می‏یابند. معمولاً سنخ شخصیتی هر کس، کارکرد نوعِ خاص محیط خانوادگی که او در آن رشد یافته است تلقی می‏شود و بهترین شرایط مربوط به رشد به سخنهای شخصیتی آرمانی می‏انجامد. شخصیت‏ شناس قائل است که بهترین سبک زندگی ، سنخ آرمانی آن است که هدف کلّی زندگی انسانی را آنگونه که در نظریه خاصی بیان می‏شود، بیش از هر سبک دیگر تحقق بخشد (شاملو، ۱۳۸۲)
۲-۱۲- روان شناسی رشد شخصیّت:
تاریخچۀ زندگی یک فرد در واقع مدتها پیش از تولّد او آغاز می شود زیرا تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی پیش از تولّد آغاز می شوند. معمولاً رشد شخصیّت را پس از تولّد طیّ چند دوره مورد مطالعه قرار می دهند که عبارتند از: دورۀ شیرخوارگی (از تولد تا ۲ سالگی)، دوره پیش دبستانی (۲ تا ۶ سالگی)، دوره کــودکی میــانه (۶ تا ۱۲ سالگی) و دوران بلوغ. دوران شیرخوارگی از جهات گوناگون بر رشد شخصیّت در دورۀ بزرگسالی تأثیر می گذارد. مثلاً وجود واکنش مانع محرک در بعضی از نوزادان است که در نهایت منجر به اختلال شخصیّتی در خود ضروری می شود. وابستگی یکی از واکنشهایی است که در دوران نوزادی در نوزاد نسبت به مادر ایجاد می شود که حاکی از احساس امنیّت خاطر در نوزاد بر اثر وجود و حضور مادر است این الگوی رفتاری در حیوانات نیز مشاهده شده است.در دوره پیش دبستانی بسیاری از الگوهای رفتاری نظیر رفتار اکتشافی، اضطراب، سخنگویی که در دورۀ شیرخوارگی آغاز شد در این دوره به تکامل خود ادامه داده و شکل گیری شخصیّت را در مرحله ای بالاتر امکان پذیر می سازند.دوره کودکی میانه را روانکاوان دوره نهفتگی از نظر رشد جنسی می دانند در این دوره کودک در محیط مدرسه با کودکان دارای شخصیّتهای گوناگون در تماس و مراوده است و مدرسه نقش مهمی در اجتماعی کردن کودک ایفا می کند.دوره بلوغ با رشد سریع و تغییرات بارز جسمی مشخص می شود. ظهور علائم ثانوی جنسی در پسران و دختران مختص این دوره است. این تغییرات جسمی با تغییرات روانی مختلفی همراه است (http://www.migna.ir)
۲-۱۳-اختلافات شخصیّت:
اختلالات شخصیّت با اختلالات روانی از قبیل روان رنجوری و روان پریشی تفاوت دارند. این الگوهای اختلالی رفتارهایی هستند که برای دیگران زیان آور بوده یا منبع پاداش دهندۀ آنها از نظر اجتماعی مضرّ یا غیر قانونی شناخته شده است. عمده ترین اختلالات شخصیّت عبارتند از: شخصیّت نافعال ـ پرخاشگری با وجود ظاهری همکاری کننده و پذیرش، با طفره رفتن، سماجت و ناکارآمدی مشخص می شود. شخصیّت ناکارآور عدم کارآیی او است نه خصومت داشتن که مختص شخصیّت نافعال پرخاشگر است. شخصیّت هیستریابی با عدم ثبات عاطفی، خود نمایشی، خود محوری و اتکاء به دیگران مشخص می شود. شخصیّت ادواری خوی که بیشتر در مردان دیده می شود از یکسو شبیه شخصیّت هیستریابی و از سوی دیگر شبیه به شخصیّت اسکیزوئیدی است در واقع این تیپ شخصیّتی نمایشگر شکل ملایمی از شیدائی ـ افسردگی است.شخصیّت اسکیزوئیدی که عملاً با خود بیگانه است، خجول بودن، حساسیت بیش از حد و مردم گریزی بعضی از دیگر از مشخصات شخص اسکیزوئید هستند. شخصیّت ضعیف علاوه بر داشتن حالت اسکیزوئیدی علائم دیگری چون زود خسته شدن، فقدان اشتیاق و علاقه و سطح انرژی پائین را دارند. شخصیّت پارانویایی ویژگیهایی از جمله حسادت، مسکوک بودن، خشک و انعطاف ناپذیر بودن و حساس بودن بیش از حدّ را دارند(کریمی، ۱۳۸۴).
۲-۱۴- نظریه‌های شخصیت:
۲-۱۴-۱- نظریه‌های بیولوژیک :
رویکردهای بیولوژیک، عوامل ژنتیکی را مسئول شخصیت می‌شناسند. پژوهش‌هایی که بر روی وراثت به عمل آمده، وجود ارتباط بین عوامل ژنتیکی و ویژگی‌های شخصیتی را نشان می‌دهد. یکی از معروف‌ترین نظریه‌پردازان بیولوژیک، هانس آیزنِک است که بین جنبه‌های شخصیتی و فرایندهای بیولوژیک ارتباط برقرار کرد. برای مثال، آیزنک چنین عنوان کرد که افراد درون‌گرا دارای تحریک مغزی بالایی هستند و این امر آن‌ها را به سوی اجتناب از تحریک هدایت می‌کند. از سوی دیگر، آیزنک عقیده داشت که برون‌گراها دارای تحریک مغزی کمی هستند و این امر باعث می‌شود که به دنبال تجربیات تحریکی بروند (شولتز،۱۳۸۴).
۲-۱۴-۲- نظریه‌های رفتاری:
نظریه‌های رفتاری، شخصیت را حاصل تعامل بین فرد و محیط می‌دانند. نظریه‌پردازان رفتاری، به مطالعه رفتارهای قابل مشاهده و اندازه‌پذیر می‌پردازند و نظریه‌هایی که افکار و احساسات درونی را به حساب می‌آورند، رد می‌کنند. اسکینر و آلبرت بندورا از جمله نظریه‌پردازان رفتاری هستند(سیف،۱۳۹۰).
۲-۱۴-۳- نظریه‌های روان پویشی:
نظریه‌های روان‌پویشی شخصیت به شدّت تحت تأثیر کارهای زیگموند فروید است و بر تأثیر ذهن ناهشیار (ناخودآگاه) و تجربیات کودکی بر روی شخصیت تأکید دارد. نظریه‌های روان‌پویشی شامل «نظریه مرحله روانی-جنسی» فروید و «مراحل رشد روانی-اجتماعی» اریکسون است.فروید عقیده داشت که سه مؤلفه سازنده شخصیت عبارتند از نهاد، خود و فراخود. نهاد، مسئول کلیه نیازها و امیال است در حالی که فراخود، مسئول اخلاقیات و ایده‌آل‌ها می‌باشد. و خود، بین درخواست‌های نهاد، فراخود و واقعیت در نوسان است. اریکسون عقیده داشت که شخصیت در طی یک سری از مراحل پیشرفت می‌کند و در هر مرحله برخی تناقض‌ها بروز می‌کند. موفقیت در هر مرحله به غلبه موفقیت‌آمیز بر این تناقض‌ها بستگی دارد (سیاسی،۱۳۴۹).
۲-۱۴-۴- نظریه‌های انسان‌گرایانه :
نظریه‌های انسان‌گرایانه بر اهمیت اراده آزاد و تجربیات فردی در رشد شخصیت تأکید دارد. این نظریه پردازان بر مفهوم خود-شکوفایی که نیازی فطری برای رشد شخصی است تأکید می‌نمایند. از جمله این نظریه‌پردازان می‌توان به کارل راجرز و آبراهام مزلو اشاره کرد(سیاسی،۱۳۵۴).
همان طور که می دانیم مقصود از شخصیت یک مفهوم پویا می باشد که بیانگر رشد و تکامل کل سیستم روند مشخص و یکی از عوامل مؤثر در ایجاد تفاوت های فردی است. همچنین سالواتوره مادی شخصیت را مجموعه ای از وی‍‍ژگی ها و تمایلات نسبتاً  پایدار می داند که مشترکات و تفاوت ها در رفتار روانی افراد را که دارای استمرار زمانی است، مشخص می سازد و ممکن است در همان لحظه به آسانی به عنوان پیامد مجرد فشارهای اجتماعی و زیستی درک نشود. در این قسمت ابتدا اشاره ای به تعریف شخصیت از نگاه صاحب نظران شده است و در ادامه رویکردهای موجود در ارتباط با شخصیت، ماهیت شخصیت و مکاتب آن ارائه گردیده است.شخصیت حوزه بسیار گسترده ای است، زیرا شخصیّت خود موضوعی است پیچیده و دارای ابعاد و جنبه های گوناگونی است. برای شناخت شخصیّت انسان، از دیرباز کوششهای فراوانی به عمل آمده که برخی از آنها غیر عملی، بعضی خرافاتی، و معدودی دیگر علمی و معتبر است.  در زبان عامّه، شخصیّت معانی دیگری دارد. مثلاً وقتی گفته می شود که کسی با شخصیّت است یعنی اینکه او دارای ویژگیهایی است که می تواند افراد دیگر را تحت نفوذ خود قرار دهد یا متانت و وقار ویژه ای دارد. همین طور در برابر آن بی شخصیّت به معنی داشتن ویژگیهای منفی است. همچنین کلمۀ شخصیّت در عرف بعنوان چهرّ مشهور و صاحب صلاحیّت در حوزه هــایی همچون شخصیّــت سیــاسی، علمی، هنــری و از این قبیل بکار می رود."شخصیت” یک «مفهوم انتزاعی» است، یعنی آن چیزی مثل انرژی در فیزیک است که قابل مشاهده نیست، بلکه آن از طریق ترکیب رفتار (Behavior) ، افکار (Thoughts) ، انگیزش (Motivation) ، هیجان (Emotion) و … استنباط می‌شود. شخصیت باعث تفاوت (Difference) کل افراد (انسانها) از همدیگر می‌شود. اما این تفاوتها فقط در بعضی «ویژگیها و خصوصیات» است. به عبارت دیگر افراد در خیلی از ویژگیهای شخصیتی به همدیگر شباهت دارند بنابراین شخصیت را می‌توان از این جهت که «چگونه مردم با هم متفاوت هستند؟» و از جهت اینکه «در چه چیزهایی به هم شباهت دارند؟»بررسی کرد .از طرف دیگر «شخصیت» یک موضوع پیچیده است ولی از زمان های قدیم برای شناخت آن کوششهای فراوانی شده است که برخی از آنها «غیرعملی» ، بعضی دیگر «خرافاتی» و تعداد کمی «علمی و معتبر» هستند. این تنوع در دیدگاه ها به تفاوت در«تعریف و نگرش از انسان و ماهیت او» مربوط می‌شود. هر جامعه برای آنکه بتواند در قالب فرهنگ معینی زندگی کرده ، ارتباط متقابل و موفقیت آمیزی داشته باشد، گونه‌های شخصیتی خاصی را که با فرهنگش هماهنگی داشته باشد، پرورش می‌دهد. در حالی که برخی تجربه‌ها بین همه فرهنگها مشترک است، بعید نیست که تجربیات خاص یک فرهنگ در دسترس فرهنگ دیگر نباشد(کریمی،۱۳۸۴).
۲-۱۵- شخصیت سالم از دیدگاه مکاتب مختلف روانشناسی
۲-۱۵-۱- مکتب روانکاوی:
به عقیده ی فروید، ویژگی خاصی که برای سلامت روان شناختی ، ضروری است خودآگاهی است یعنی هرانچه که ممکن است در ناخودآگاهی موجب مشکل شود بایستی خوداگاه شود . به عقیده ی فروید ، انسان عادی کسی است که مراحل رشدو روان جنسی را با موفقیت گذرانده باشد و در هیچ یک از مراحل ، بیش از حد تثبیت نشده باشد . بنظر او کمتر انسانی ، متعارف است . فروید از منظر روان شناسی ، انسان نامتعارف را به دو گروه روان نژند و روان پریش ، تقسیم می کند و هسته ی مرکزی بیماری روانی را اضطراب می داند . به عقیده ی فروید ، نوع مکانیسم های دفاعی مورد استفاده ی افراد سالم ، روان نژند و روان پریش ، متفاوت است . شخص سالم از مکانیسم های دفاعی نوع دوستی ، شوخ طبعی ، پارسایی و ریاضت و والایش ، استفاده می کند(شولتز،۱۳۸۴).
۲-۱۵-۲- روان شناسی فردی آدلر:
زندگی به عقیده ی آدلر ، بودن نیست بلکه شدن است . آدلر به انتخاب مسئولیت و معناداری مفاهیم در شیوه ی زندگی ، اعتقاد دارد و شیوه ی زندگی افراد را متفاوت می داند و محرک اصلی رفتار بشر ، هدف ها و انتظار او از آینده است . هدف انسان نیاز به سازگاری با محیط و پاسخ گویی به آن است . فرد سالم به عقیده ی ادلر از مفاهیم و اهداف خودش اگاهی دارد و عملکرد او مبتنی بر نیرنگ و بهانه نیست ، او جذاب و شاداب است و روابط اجتماعی سازنده و مثبتی با دیگران دارد .فرد دارای سلامت روان بنظر ادلر ، روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی دارد و جایگاه خودش را در خانواده و گروه های اجتماعی بخوبی می شناسد . همچنین فرد سالم در زندگی هدفمند و غایت مدار است و اعمال او مبتنی بر تعقیب این اهداف است . غایی ترین هدف شخصیت سالم ، تحقق خویشتن است . از ویژگیهای دیگر سلامت روان شناختی ، این است که فرد سالم مرتبا به بررسی ماهیت اهداف و ادراکات خویش می پردازد و اشتباهاتش را برطرف می کند . چنین فردی خالق عواطف خودش است نه قربانی آنها ، آفرینش گری و ابتکار فیزیکی از ویژگی های دیگر این افراد است . فرد سالم از اشتباه های اساسی پرهیز می کند . اشتباه های اساسی شامل تعمیم مطلق ، اهداف نادرست و محال ، درک نادرست و توقع بی مورد از زندگی ، تقلیل یا انکار ارزشمندی خود و ارزش ها و باورهای غلط می باشد(شاملو، ۱۳۸۲).
۲-۱۵-۳- مکتب روانشناسی اریک اریکسون:
به عقیده ی اریکسون ، سلامت روان شناختی اصولا نتیجه ی عملکرد قوی و قدرتمندی “من” عنوان و مفهومی است که نشان دهنده ی توانایی یکپارچه سازی اعمال و تجارب شخص بصورت انطباقی و سازشی است . “من” تنظیم کننده ی درونی روان است که تجارب فرد را سازماندهی می کند و در نتیجه از انسان در مقابل فشارهای “نهاد” و “من برتر” حمایت می کند . هنگامیکه رشد انسان و سازمان های اجتماعی به نحو متناسب ، هماهنگ شود ، در هرکدام از مراحل رشد روانی – اجتماعی توانایی ها و استعدادهای مشخصی ظهور می نماید .به عقیدهی اریکسون ، سلامت روان شناختی هر فرد به همان اندازه است که توانسته است توانایی متناسب با هر کدام از مراحل زندگی را کسب کند(سیف،۱۳۹۰).
۲-۱۵-۴- مکتب انسان گرایی کارل راجرز:
به عقیده ی راجرز ، آفرینندگی ، مهمترین میل ذاتی انسان سالم است . همچنین شیوه ای خاصی که موجب تکامل و سلامت خود می شوند به میزان محبتی بستگی دارد که کودک در شیرخوارگی دریافت کرده است . ارضای “توجه مثبت غیر مشروط” و دریافت غیر مشروط محبت و تایید دیگران برای رشد و تکامل سلامت روان فرد با اهمیت است . این افراد فاقد نقاب و ماسک هستند و با خودشان روراست هستند . چنین افرادی آمادگی تجربه را دارند و لذا بسته نیستند ، انعطاف پذیرند و حالات تدافعی ندارند و از بقیه ی انسان ها عاطفی تر هستند ، زیرا عواطف مثبت و منفی وسیع تر را در مقایسه با انسان های تدافعی تجربه می کنند .به عقیده ی راجرز اساسی ترین خصوصیت شخصیت سالم ، زندگی هستی دار است یعنی آماده است و در هر تجربه ، ساختاری را می یابد و بر اساس مقتضیات ، تجربه ی لحظه ی بعدی به سادگی دگرگون می شود . انسان سالم به ارگانیزم خویش اعتماد می کند . دیگر ویژگی های انسان سالم عبارتند از : آمدگی کسب تجربه ، زندگی هستی دار ، احساس آزادی(شولتز،۱۳۸۴).
۲-۱۵-۵- مکتب رفتارگرایی بی . اف . اسکینر:

تعریف مسئله

امروزه، با توجه به گسترش روزافزون مطالبات حمل‌ونقل و بروز مشکلات ناشی از افزایش ترافیک شهری، ازجمله آلودگی هوا، آلودگی صوتی، مصرف سوخت، اتلاف وقت و انرژی و هزینه‌های تحمیلی آنها، ارائه راهکار مناسب درجهت روان شدن ترافیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از طرفی باتوجه به محدودیت‌های امکانات شهرسازی در مقابل تقاضای انبوه وسایل نقلیه، لازم است تا تمهیداتی کاربردی و امکان‌پذیر برای حل این معضل درنظر گرفته ‌شود. ازآنجا که تاکنون فناوری اطلاعات^[۱] نقش مؤثری درعرصه‌های مختلف صنعتی ایفا کرده است، ورود این تکنولوژی در زمینه‌ی سیستم‌های حمل‌ونقل نیز بعنوان راهکاری مناسب مورد توجه قرارگرفت و منجر به پدیدآمدن سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند^[۲] شد. در واقع تکنولوژی فناوری اطلاعات به عناصر سیستم حمل‌ونقل این امکان را می‌دهد تا با بکارگیری حسگر^[۳]ها و میکروچیپ‌ها و ارتباط آنها از طریق تکنولوژی بی­سیم^[۴]، تبدیل به یک سیستم هوشمند شوند. امروزه سیستم حمل‌ونقل هوشمند با تشکیل سامانه‌ای متشکل از حسگرهای دریافت داده، سامانه‌های پردازش اطلاعات و سامانه‌های ارائه‌ اطلاعات به استفاده کنندگان، گامی مؤثر در راستای مدیریت سیستم حمل‌ونقل و استفاده هوشمندانه از زیرساختارهای موجود، برداشته است [۱]. بطور مثال این سیستم با بکارگیری فناوری‌های متفاوتی همچون هدایت خودرو و سیستم کنترل چراغ‌های راهنمایی، تابلوهای اعلان ترافیک، دوربین سرعت‌سنج و سیستم خودکار شناسایی شماره‌ی خودرو گرفته تا سیستم‌های پیشرفته و پیچیده‌تری که بطور همزمان اطلاعات متفاوتی مانند وضعیت آب و هوا، وضعیت ترافیک، وضعیت جاده‌ها را از منابع متفاوت یکپارچه می­ کند، کنترل این حوزه را بدست‌ گرفته‌ است. از جمله دستاوردهای مهم بکارگیری سیستم حمل‌ونقل هوشمند می‌توان به کاهش ترافیک، کاهش حوادث و تصادفات، امکان انتخاب مسیرهای بهینه با توجه به وضعیت مسیرها، مدیریت حمل‌ونقل عمومی و وسائل نقلیه‌ی امدادی و همچنین امکان اخذ الکترونیکی مواردی همچون عوارض، هزینه‌ی پارکینگ و خرید بلیط که منجر به صرفه جویی در سوخت وانرژی و کاهش هزینه‌های تحمیلی می­ شود، اشاره کرد. عموماً سیستم‌های حمل ونقل هوشمند را تحت عنوان پنج گروه اصلی بررسی می­ کنند که هرکدام حوزه‌های مختلف از این سامانه را شامل می­شوند؛
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

الف) سامانه‌های پیشرفته‌ی اطلاعات مسافرتی^[۵](ATIS) که وظیفه‌ی آن فراهم آوردن اطلاعات وضعیت فعلی ترافیکی و جوّی جاده‌ها، تصادفات و تعمیرات جاده‌ای و همچنین اطلاع رسانی به مسافران و کاربران به منظور استفاده‌ی بهینه از مسیرهای موجود و برقراری تعادل ترافیکی می‌باشد.
ب) سامانه‌های پیشرفته‌ی مدیریت ترافیک^[۶] (ATMS)که اطلاعات ترافیکی جمع­آوری شده از منابع مختلف را بررسی و یکپارچه کرده و از طریق ابزارهای کنترل ترافیک مانند سینگال‌های ترافیکی، کنترل رمپ^[۷] ورودی بزرگراه ها به منظور حفظ تراکم و تابلوهای اطلاع رسانی متغیر موجود در جاده‌ها، کنترل جریان ترافیکی را در دست می‌گیرند.
ج) سامانه‌های پرداخت الکترونیکی^[۸] (EPS) که شامل سیستم جمع‌ آوری الکترونیکی عوارض^[۹](ETC)، سامانه‌های پرداخت عوارض به منظور استفاده از خطوط ویژه‌ی وسایل نقلیه پرسرنشین^[۱۰] توسط وسایل تک سرنشین و همچنین قیمت‌گذاری مسیر^[۱۱] و خطوط پرترافیک می‌باشد.
د) سامانه‌های پیشرفته و هوشمند حمل‌ونقل همگانی^[۱۲] (APTS)اموری در جهت تسهیل ارائه‌ خدمات حمل‌ونقل عمومی همچون تعیین موقعیت خودکار^[۱۳] وسیله نقلیه و اطلاع رسانی به مسافران، خدمات رزرو و تعیین کرایه را نیز شامل می‌شود.
ه) سامانه‌های پیشرفته‌ی کنترل وسائل نقلیه(AVCS)^[14] که شامل سامانه­ی انطباق هوشمند سرعت^[۱۵](ISA)، سامانه‌های هشدار و پیشگیری از تصادفات می‌شوند.
در حوزه‌یAITS وATMS، پیش‌بینی کوتاه مدت ترافیک از عناصر مهم موفقیت سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند محسوب می‌شود، چرا که در راستای کنترل ترافیک نه تنها وضعیت فعلی ترافیک بلکه وضعیت آینده‌ی ترافیک نیز حائز اهمیت است. از این رو الگوریتم‌های پیش‌بینی ترافیک مورد توجه ویژه‌ای در میان محققان این حوزه قرار گرفتند.

چالش‌های مسئله

همانطور که پیشتر بیان شد، مراکز کنترل ترافیک بر اساس جمع­آوری آمار و اطلاعات ترافیکی، پردازش و یکپارچه سازی آنها، تصمیمات لازم جهت مدیریت و کنترل ترافیک را اتخاذ می‌کنند. در راستای بهبود کنترل ترافیک، ATIS و ATMS بعنوان اصلی­ترین اجزاء سیستم حمل­و­نقل هوشمند، علاوه بر وضعیت فعلی ترافیک، به وضعیت آینده ترافیک نیز احتیاج دارند. ازین‌رو پیش ­بینی وضعیت آینده ترافیک از جمله مباحث مهم برای این مراکز به حساب می‌آید تا با بهره گرفتن از آن استراتژی‌های لازم جهت جلوگیری از تراکم و هشدار به رانندگان جهت انتخاب مسیر بهینه، صورت گیرد. تاکنون تحقیقات متعددی در خصوص پیش‌بینی وضعیت ترافیکی آینده انجام شده است که در واقع با بهره گرفتن از داده‌های ثبت شده از وضعیت فعلی ترافیک، ترافیک مربوط به زمان‌های آتی را پیش‌بینی می‌کنند.
بطور معمول داده‌های جمع‌ آوری شده در حوزه‌ی ترافیک، بصورت سری‌های زمانی^[۱۶] در اختیار ما قرار می‌گیرند که در واقع شامل رکوردهای مختلفی هستند که در بازه های زمانی مساوی و در طی اندازه‌گیری‌های متوالی بدست می‌آیند. با بهره گرفتن از داده‌های فعلی و گذشته، مقادیر آن‌ها در آینده پیش‌بینی می‌شوند [۲]. تاکنون تکنیک‌های متفاوتی در زمینه‌ی پیش‌بینی ترافیک بکار گرفته شده است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به روش‌های کالمن فیلترینگ^[۱۷] [۴,۳]، متدهای آماری غیرپارامتریک [۵,۶] ^[۱۸]، روش‌های یادگیری متوالی[۷] ^[۱۹]، مدل‌های شبکه‌عصبی^[۲۰] [۸-۱۱] و آنالیزهای سری‌های زمانی[۱۳-۱۷] اشاره کرد. از مهمترین چالش‌های اعمال این الگوریتم‌ها، حجم بالای داده‌های ترافیکی است که منجر شده تا اخیراً گرایش تحقیقات به سمت استفاده از الگوریتم‌های داده کاوی^[۲۱] باشد.
همانطور که می‌دانیم تکنیک‌های داده کاوی قابلیت استخراج اطلاعات از داده‌هایی با حجم بسیار بالا همچون داده‌های ترافیکی را دارا هستند. از میان آن‌ها روش‌های مبتنی بر درختهای تصمیم‌گیری^[۲۲] بطور گسترده‌ای در حوزه‌ی ترافیک مورد استفاده قرار گرفته است[۱۸,۱۹]. همچنین متدهای یادگیری تجمعی^[۲۳] همانند بگینگ و بوستینگ با توجه به کارایی بالا، مورد توجه ویژه‌ای واقع شدند. ایده‌ی اصلی آن‌ها ساخت مجموعه‌ای از مدل‌ها و ترکیب نتایج آن‌ها با هدف بهبود دقت^[۲۴] یادگیری می‌باشد[۴۷]. در شکل -۱۱ معماری کلی الگوریتم‌های یادگیری تجمعی را می‌بینیم که از کتاب [۲۰] آورده شده است.

 

شکل ۱-۱٫ معماری کلی مربوط به متدهای یادگیری تجمعی. در این متدها، مجموعه‌ای از کلاسه‌بندها یا مدل‌های پیش‌بینی کننده M1, M2, …, Mk تولید می‌شوند و نهایتاً با ورود نمونه‌ی ناشناخته[۲۵] ، استراتژی‌های رأی‌گیری برای ترکیب پیش‌بینی‌های مختلف مدل‌ها استفاده می‌شوند.

رندوم فارست^[۲۶] یکی از مشهورترین و کاراترین متدهای مبتنی بر یادگیری تجمعی در زمینه پیش‌بینی است که توسط Leo Brieman در سال ۲۰۰۱ ارائه شد. رندوم فارست در واقع حالتی عمومی از متدهای بگینگ به حساب می‌آید که از مجموعه‌ای از درخت‌هایCART ^[۲۷] غیر هرس شده^[۲۸]، تشکیل شده است [۲۱]. در حالت رگرسیون^[۲۹]، جواب نهایی میانگین جواب‌های درختان و در حالت کلاسه بندی^[۳۰]، کلاس نهایی با توجه به اکثریت آرا تعیین می‌شود. درخت‌های CART در واقع درخت‌های تصمیم‌گیری هستند که در آن‌ها هر گره^[۳۱]ی والد تنها به دو بچه تقسیم می‌شود و همچنین از معیار Gini به منظور ارزیابی ویژگی ها استفاده می‌کند [۲۰].
بطور خلاصه، اغلب روش‌های اعمال شده ، تنها بر روی اعمال الگوریتم‌های مختلف داده کاوی به مدل‌های یادگرفته شده از داده‌های پیشین^[۳۲] هستند، حال آنکه با توجه به ماهیت ناپایداری و وابسته به زمان بودن جریان‌های ترافیکی^[۳۳]، لازم است تا قبل از یادگیری این مدل‌ها، رفتار جریان‌های ترافیکی نیز بررسی شوند. در این راستا، آنالیزهای مختلف کلاسترینگ^[۳۴] نیز با هدف ثبت رفتارها و روند تغیرات جریان‌های ترافیکی انجام شد تا جریان‌های با رفتارهای مشابه قبل از یادگیری، دسته بندی شوند[۲۲, ۲۳]. اکثریت این دسته‌بندی‌ها بر اساس زمان‌های پُرترافیک وکم‌ترافیک صورت می‌گیرد. همانطور که می‌دانیم در طی روزهای مختلف، رفتارهای ویژه‌ای در ساعات معینی از روز دنبال می‌کنند. بنابراین تفکیک و جداسازی و یادگیری مدل‌های متفاوت بر مبنای این رفتارها، نقش مؤثری در دقت الگوریتم‌های پیش‌بینی خواهد داشت. نکته‌ی حائز اهمیت در اینجا این‌است که اغلب روش‌هایی که رفتارهای جریان‌های ترافیکی را بررسی می‌کنند تنها بر روی داده‌های واقعی یا داده‌هایی که زمان رخدادشان مشخص است، قابل اعمالند. هرچند در برخی از داده‌های جمع‌ آوری شده، زمان جمع‌ آوری آنها مشخص نیست. بنابراین، با توجه به اهمیت موضوع، هدف این پایان‌نامه ارائه‌ روشی مبتنی بر الگوریتم رندوم فارست است که بدون در اختیار داشتن زمان واقعی جمع آوری داده، توزیع داده را بررسی، رفتارهای ترافیکی را تشخیص و در مرحله یادگیری از آنها استفاده می‌کند.

نگاهی به فصول پایان نامه

ادامه‌ی مطالب عنوان شده در این پایان نامه در قالب چهار فصل و بصورت زیر سازماندهی شده‌اند؛ فصل دوم با عنوان مبانی نظری تحقیق، ضمن ارائه‌ چهارچوب‌های نظری مورد استفاده، قالب ریاضی مسئله‌ی پیش‌بینی ترافیک را مورد مطالعه قرار می‌دهد و مفاهیم اولیه و متغیرهای مسئله را مطرح می‌کند. فصل سوم نیز با عنوان پیشینه تحقیقات، شامل خلاصه‌ای از نظریات و مطالعات پیشین انجام شده در حوزه‌ی این پایان نامه می‌باشد که در آن متدهایی که تاکنون کاربرد گسترده‌تری داشته‌اند، در قالب سه گروه تقسیم بندی و مطالعه می‌شوند.
فصل چهارم نیز تحت عنوان معرفی تکنیک پیشنهادی، مباحثی همچون آنالیز داده‌ی مورد استفاده، ارائه توصیف کلی از هدف اصلی متد و مراحل اعمال تکنیک ارائه شده را شامل می‌شود. در راستای مطالعه و بررسی عملکرد تکنیک پیشنهادی، آزمایش‌های متعددی صورت گرفته که در فصل پنجم با نام نتایج تجربی، تحلیل ها و نتایج حاصل از اعمال این تکنیک‌ها در مقایسه با دیگر روش‌ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
در نهایت، نتیجه‌گیری و خلاصه‌ای از تحلیل‌های حاصل از انجام این مطالعات، در فصل ششم ارائه خواهد شد و علاوه بر آن گام‌هایی در راستای گسترش و ادامه این تحقیق در کارهای آینده، پیشنهاد می‌شوند.
فصل دوم

مبانی نظری تحقیق

 

مقدمه

پیش‌بینی دقیق وضعیت ترافیکی، امری لازم و تأثیرگذار در مدیریت مؤثر سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند به حساب می‌آید. از آنجا که داده‌های ترافیکی معمولاً داده‌هایی با حجم بالا هستند، تکنیک‌های کاربردی و جدیدی را برای پردازش نیاز دارند. داده کاوی بعنوان یک شاخه از علم کامپیوتر اخیراً توجه زیادی را به خود جلب کرده است که در نتیجه‌ی اعمال آن، آنالیز و پردازش پایگاه داده^[۳۵] های بزرگ فراهم می‌شود. در واقع متدهای داده کاوی معمولاً با هدف استخراج دانش^[۳۶] و ساخت مدل از داده‌های حجیم بکار گرفته می‌شوند[۲۴]. از میان روش‌های گوناگون داده کاوی، تمرکز تعداد قابل توجهی از تحقیقات به روی یادگیری یادگیری تجمعی ^[۳۷] ، درخت‌های تصمیم‌گیری و بطور ویژه رندوم فارست^[۳۸] می‌باشد که در ادامه توضیح داده خواهند شد[۲۵].

متدهای یادگیری تجمعی

در سال‌های اخیر گرایش زیادی به سمت تکنیک‌های یادگیری تجمعی مشاهده می‌شود که ایده‌ی اصلی آن‌ها استفاده از ترکیبی از مدل‌ها به جای استفاده از یک مدل است. در واقع این متدها با هدف بهبود کارایی مدل نهایی M، مجموعه‌ای از K مدل (کلاسه‌بند یا پیش‌بینی‌کننده^[۳۹]) شامل  را ترکیب می‌کنند[۲۰].

تعاریف مفاهیم اولیه

کلاسه بند: فرایند پیدا کردن یک مدل (یا یک تابع) که قابلیت توصیف داده‌ای که توسط آن آموزش دیده را دارد، می‌باشد. در نهایت از این مدل می‌توان برای پیش‌بینی کلاس مربوط به نمونه‌هایی که برچسب^[۴۰] کلاس آنها مشخص نیست، استفاده کرد. مدل بدست آمده می‌تواند با فرم‌های متفاوتی از جمله قوانین کلاسه بندی (IF-THEN)^[41] ، درخت های تصمیم‌گیری، فرمول‌های ریاضی^[۴۲]، شبکه های عصبی و … ارائه شود [۲۰].
درخت تصمیم‌گیری: در واقع یک ساختار درختی شبه فلوچارت^[۴۳] می‌باشد که هر گره^[۴۴]ی تصمیم، نمایانگر یک تصمیم‌گیری روی مقادیر یک ویژگی است و هر شاخه^[۴۵] بیانگر نتیجه آن تصمیم‌گیری است. همچنین برگ^[۴۶]های یک درخت، برچسب کلاس‌ها یا توزیع‌های کلاسی^[۴۷] را نشان می‌دهند .[۲۰]
شبکه عصبی مصنوعی: یک مدل ریاضی الهام گرفته از شبکه عصبی انسان است که از گروه‌هایی از نِرون‌های^[۴۸] مصنوعی تشکیل شده است. اساس محاسبات در این روش بر مبنای اتصال بهم پیوسته^[۴۹] چندین واحد پردازشی می‌باشد و می‌تواند ساختار خود را در طی مرحله یادگیری تغییر دهد که این موضوع را با تنظیم وزن^[۵۰] اتصال‌ها انجام می‌دهد [۲۶].
پیش‌بینی کننده: بر خلاف کلاسه‌بند که برچسب‌های گسسته^[۵۱] را پیش‌بینی می‌کند، پیش‌بینی‌کننده، توابع با مقادیر پیوسته^[۵۲] را مدل می‌کند، یعنی به جای برچسب کلاس، مقادیر عددی^[۵۳] را پیش‌بینی می‌کند. هرچند بطور عمومی اصطلاح پیش‌بینی‌کننده هم برای پیش ­بینی برچسب‌های گسسته و هم برچسب‌های پیوسته بکار می‌رود، اما در کتاب های مختلف از جمله کتاب [۲۰]، این واژه مختص پیش ­بینی ‌مقادیر عددی است.
آنالیز رگرسیون^[۵۴] نیز یک متدولوژی آماری است که غالباَ برای پیش ­بینی مقادیر عددی استفاده می‌شود. در طول این پایان نامه نیز، اصطلاح رگرسیون معادل پیش ­بینی کننده عددی استفاده شده است. در واقع از آنجا که داده‌های در اختیار گذاشته شده در این پایان نامه، داده‌های ترافیکی و به بیانی دقیق‌تر تعداد وسایل نقلیه عبوری از خیابان‌هاست، هدف اصلی در این‌جا نیز اعمال روشی بهینه مبتنی بر رگرسیون می‌باشد.
دو دسته از مهم ترین و شناخته شده ترین متدها در زمینه‌ی یادگیری تجمعی ، درخت‌های بوستینگ^[۵۵] ارائه شده توسط [۲۷] و درخت بگینگ^[۵۶] توسط [۲۸] می باشد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

درخت بوستینگ

در این روش نیز مدل نهایی از مجموعه ­ای از مدل‌ها تشکیل شده است که در آن مدل‌های پایه­ای مبتنی بر درخت‌های تصمیم‌گیری هستند. در طی اعمال این الگوریتم، درخت‌ها به نمونه‌هایی که توسط درخت‌های قبلی نادرست پیش ­بینی شده اند، وزن بیشتری می‌دهند. در نهایت مدل نهایی بر مبنای رأی‌گیری^[۵۷] وزن‌دار بین درخت‌ها انجام می‌گیرد که این وزن‌ها بر اساس میزان دقت^[۵۸] درخت‌ها تنظیم می‌شوند [۲۷].

درخت بگینگ

درخت بگینگ مخفف Bootstrap AggregatlNG (Bagging) می باشد که در این قسمت توضیح داده شده است. الگوریتم بگینگ از مجموعه ­ای از مدل‌های پایه‌ای تشکیل شده و به ترتیب زیر عمل می‌کند. با دریافت مجموعه‌ی آموزشی D با سایز N (تعداد نمونه های داده آموزشی)، به تعداد K مجموعه آموزشی جدید D_i، با سایز n<N، تولید می‌شود که حاصل سمپل‌گیری یکنواخت^[۵۹] و با جایگزینی^[۶۰] از مجموعه اولیه D می‌باشد. همان‌طور که می‌دانیم این نوع سمپل‌گیری بعنوان Bootstrap sample شناخته می‌شود. K مدل مختلف با بهره گرفتن از K زیر مجموعه، آموزش داده می‌شوند و در نهایت یک مدل نهایی را تشکیل می‌دهند. این مدل نهایی در رگرسیون از میانگین‌گیری نتایج مدل‌ها و در کلاسه‌بندی از رأی‌گیری بین مدل‌ها حاصل می‌شود [۲۹]. درخت بگینگ در واقع همان الگوریتم بگینگ است که مدل‌های پایه‌ای آن مبتنی بر درخت‌های تصمیم‌گیری هستند. همانطور که مشخص است، بر خلاف بوستینگ در بحث بگینگ، مدل‌های پایه مستقل از هم ساخته می‌شوند و به دقت مدل‌های قبلی وابسته نیستند. در شکل ۲-۱ الگوریتم مربوط به بگینگ را می­بینیم.

Algorithm: Bagging Input :

در حرکت یک روبات بسیار مهم است که از برخورد آن با موانع جلوگیری به عمل آورده شود. لذا باید توسط حسگر‌هایی فرامین وجود موانع به کنترل‌کننده ارسال شده و توسط الگوریتم مربوط به بخش مورد نظر حرکت روبات تغییر داده شود. برای بررسی مساله اجتناب از برخورد با موانع از ایده روش تصویر فازی که برخاسته از رفتار کنترلی عکس العملی است استفاده می‌شود. ربات هنگام روبرویی با مانع به چپ یا راست تغییر جهت می‌دهد. برای اینکه ربات بتواند از نقطه شروع به نقطه پایان بدون برخود با مانع برسد، لازم است که در هر لحظه داده های ورودی زیر را از محیط دریافت کند:

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فاصله ربات تا هدف
زاویه بین ربات تا هدف
فاصله ربات تا مانع
زاویه بین ربات تا مانع
لذا قواعدی که برای این منظور استفاده می شود به صورت زیر است:
برای رسیدن به هدف کنترل لازم است یک کنترل کننده فازی برای رسیدن به مانع با موتور استنتاج به دست آمده درروش کنترل موقعیت در نظر گرفته شود. این کنترل کننده بایستی عملی تولید کند که هنگام روبرو شدن با مانع از آن دور شود. این عمل می تواند ایجاد منفی زاویه فرمانش مورد نیاز برای هدایت ربات به سوی مانع باشد.
برای جلوگیری از واگرا شدن موقعیت ربات از نقطه هدف، زاویه فرمانش نهایی ربات ترکیبی از دو عمل زیر است:
۱- نخست کنترل کننده فازی، زاویه فرمانش مورد نیاز برای هدایت ربات به سوی هدف را محاسبه می کند.
۲- سپس کنترل کننده فازی، منفی زاویه فرمانش مورد نیاز برای هدایت ربات به سوی مانع را محاسبه می کند.
مدول اجتناب از برخورد با مانع هنگامی فعال میشود که دو شرط زیر ارضا شوند:

که فاصله تاثیر و جهت ناحیه تاثیر است. این دو کمیت حدود ناحیه تشخیص را که به شکل مخروط است، تعیین می کند.
هر شی که ناحیه مخروطی صادر شده از ربات قرار داشته باشد می تواند به وسیله سنسورهای نصب شده در جلوی ربات تشخیص داده شود. کنترل کننده فازی مانع هنگامی فعال می شود که ربات به ناحیه تشخیص وارد شود. هنگامی که خطر برخورد با مانع وجود نداشته باشد، کنترل کننده مانع غیر فعال شده و ربات تنها تحت تاثیر کنترل کننده هدف به سمت هدف حرکت می کند. برای بدست آوردن زاویه فرمانش مناسب از نافازی سازی ارتفاع استفاده شده است.
فرض می کنیم که درربات در یک لحظه ۸ قاعده متوالی به صورت همزمان آتش شوند.
در توابع عضویت خروجی به دست آمده که مربوط به کنترل کننده مانع است، برای اینکه برخورد با مانع رخ ندهد، تصویر توابع عضویت نسبت به محور عمودی به دست می آید.
در نهایت توابع عضویت خروجی به صورت زیر محاسبه می شوند.
در صورتی که از نافازی سازی ارتفاع برای تعیین زاویه فرمانش نهایی ربات استفاده کنیم، با توجه به توابع عضویت به دست آمده، خروجی کنترل کننده فازی زاویه ای است که باعث انحراف ربات به سمت راست می شود.
فصل چهارم
طراحی کنترل‌کننده‌ مبتنی بر محاسبات نرم
تکنیک‌های محاسبات نرم
محاسبات نرم، مجموعه‌ای از روش منطق فازی، شبکه‌های عصبی و روش‌های محاسبات تکاملی، به عنوان روشی ثابت شده در نقش ابزاری قدرتمند برای اضافه کردن استقلال به بسیاری از سیستم‌های پیچیده محسوب می‌گردد[^[۷۱]]. این روش محاسبات نرم و کنترل کلاسیک برتری زیادی به روش‌های کلاسیک دارد. این روش در ابعاد مختلف، از جمله سادگی الگوریتم و تحمل عدم دقت نسبت به روش‌های دیگر انعطاف پذیرتر می‌باشد. معاملات کنترل فازی به طور موثر با محیط‌های پر نویز و غیر دقیق قابل سازگار است. دانش از سمت انسانِ اپراتور به قوانین کنترل فازی محیط انتقال می‌یابد. این سیستم نیرومندی و توان خود را در برابر نویز و پارامترهای دیگر افزایش می دهد تا تغییرات را آنالیز کند. بررسی کارهای محققان در تجزیه و تحلیل و طراحی روش سیستم های کنترل فازی بر اساس مدل ارائه شده نشان از قدرت بالای این نوع سیستم‌ها می‌باشد [^[۷۲]].
اعتقاد بر این است که روش های فازی مختلفی همچون تاکاگی-سوگنو یک رویکرد سیستماتیک به تجزیه و تحلیل و طراحی مدل مبتنی بر سیستم های فازی ارائه می‌دهد که منجر به تولید و ساخت کنترل کننده فازی می‌گردد. ترکیبی از روش‌های منطق فازی، شبکه‌های عصبی، و سایر الگوریتم‌های کنترل شناخته شده، روش‌هایی امیدوار کننده برای توسعه کنترل کننده‌های هوشمند برای کنترل سیستم‌های دینامیکی با ساختارهایی پیچیده ارائه نموده است [^[۷۳]][^[۷۴]].
شبکه‌های عصبی توانایی یادگیری با بهره گرفتن از الگوریتم بهینه سازی غیر خطی مانند روش آموزش پس انتشار خطا و بسیاری دیگر از الگوریتم های یادگیری سریع از جمله روش لونبرگ-مارکوارت را فراهم می کند. همچنین نشان داده شده است که شبکه‌های عصبی به خوبی از عهده کنترل سیستم‌های پیچیده دینامیکی بر می‌آید[۱].
اصل و اساس شبکه‌های عصبی، بر روی آموزش و قدرت تقریب زنی از توابع استوار است. عملکرد بر اساس قابلیت ویژگی‌های یادگیری، عملکرد کنترل کننده‌های عصبی را در یک محیط دارای تغییرات عملیاتی، وجه تمایز آن از سایر کنترل کننده‌های کلاسیک با ساختار و پارامتر ثابت بوده و در نتیجه آن را قادر به ارائه نتایج بهتر نموده است. مروری جامع در کارها و تحقیقات حوزه کنترل کننده‌های عصبی در [^[۷۵]و^[۷۶]] انجام شده است. استفاده از الگوریتم های ژنتیک نیز برای بهینه سازی پارامترهای انواع مختلف از کنترل کننده‌ها توصیه شده است. شبکه‌های عصبی و الگوریتم ژنتیک معمولاً با منطق‌های فازی ترکیب شوند تا سازگاری سیستم و قابلیت یادگیری آن را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد [۱]. ترکیب سیستم‌های فازی جهت پذیرش ورودی‌های دارای عدم قطعیت با شبکه‌های عصبی جهت بهبود قابلیت آموزش سیستم جهت ساخت کنترل کننده‌ها عمومیت بالایی داشته و عنوان تحقیقی بسیاری از محققان گشته است[۱،^[۷۷]،^[۷۸]]. با توجه با این توضیحات مشخص می‌شود که روش‌های ارائه شده توسط SC می‌تواند طراحی‌های مناسبی جهت طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های کنترل هوشمند ارائه دهد. کاربردهای علم روباتیک از جمله حوزه‌هایی است که در آن از روش‌های محاسبات نرم جهت کنترل عملکرد و حرکات روبات به وفور استفاده می‌شود [^[۷۹]،^[۸۰]،^[۸۱]].
مسأله کنترل ربات، سیستم‌هایی به شدت غیر خطی، کوپل شده^[۸۲] و متغیر با زمان می‌باشند. بنابراین، بدت آوردن یک رابطه ریاضی صریح ودقیق برای کنترل عملکرد آن بسیار مشکل می‌باشد که تقریبا دست یابی به جزئیات آن توسط تکنیک‌های متداول غیر ممکن می کند. مشکلات کنترلی متداول همچون، عدم تحریک به موقع، طبیعت پارامتر‌های توزیع شده^[۸۳] سیستم، رفتار غیر مینیمم فازی و انعطاف اتصالات داخلی و اثرات جبران‌سازی‌های حالت سخت^[۸۴]، به هنگام کنترل روبات‌های انعطاف‌پذیر تأثیر گذار می‌باشد [^[۸۵]][^[۸۶]]. تعداد زیادی از تحقیقات و بررسی‌ها در سال‌های اخیر روش‌هایی از محاسبات نرم همچون منطق فازی و تکنیک‌های طراحی شبکه‌های عصبی را برای بهبود کنترل‌کننده‌های انعطاف‌پذیر معرفی کرده‌اند [^[۸۷]]. برای نمونه کنترل وضعیت پیک کنترل کننده تک لینک انعطاف پذیر، توسط شبکه عصبی و کنترلر فازی با موفقیت صورت پذیرفته است. کنترل یک کنترل‌کننده انعطاف پذیر توسط روش‌های عصبی-فازی با تنظیم ضرایب وزندار کنترل‌کننده منطق فاز^[۸۸]، توسط یک شبکه شناسایی بازگشتی^[۸۹] (RIN) پویا محقق می‌شود، به نحوی که کنترل‌کننده می‌تواند بدون داشتن دانشی راجع به سیستم کنترل داشته باشد. یک کنترل بهینه هوشمند برای کنترل بازوی یک ربات انعطاف پذیر غیر خطی توسط یک روش فازی-عصبی در [^[۹۰]] با بهره گرفتن از یک سرو مترو سنکرون آهنربای دائم ارائه شده است. روش ارائه شده در سیستم هوشمند بهینه‌شده، شامل یک کنترلر هوشمند برای مینیمم کردن شاخص‌های عملکرد مربعات و یک کنترل کننده عصبی فازی برای آموزش رفتار غیر خطی انعطاف پذیر پویا به همراه یک الگوریتم تخمین وفقی برای تولید یک کنترل نیرومند جهت جبران خطای تخمین RIN، بود. کنترلر هوشمند پیشنهاد شده، در هردو حوزه شبیه‌سازی و پیاده‌سازی ارائه شده بود [^[۹۱]]. در [^[۹۲]] یک کنترلر فازی برای روبات با سه-لینک که شامل دو لینک سخت و یک لینک انعطافی توسعه داده شده است. طراحی این کنترل‌کننده بر مبنای تحلیل فازی لیاپانوف^[۹۳] می‌باشد که در آن تابع کاندید لیاپانوف برای کنترل قواعد فازی انتخاب شده است.
اساس و قاعده یک کنترل عصبی مبتنی بر قدرت یادگیری و تقریب توابع می‌باشد. ویژگی یادگیری در سیستم‌های کنترلی عصبی، در یک محیط عملکردی متغیر، آن را از کنترل کننده کلاسیک متمایز می‌کند، بنابراین باعث بهبود نتایج حاصله می‌گردد. در [۲۵-۲۸] یک مطالعه جامع بر روی کنترل‌های عصبی صورت گرفته است و استفاده از الگوریتم ژنتیک برای بهبود پارامتر‌های انواع کنترلر‌ها در مراجع [۱] و [۲۳] بررسی شده است. شبکه‌های عصبی و الگوریتم ژنتیک همچنین با منطق فازی ترکیب شده‌اند تا قابلیت وفقی سازی در آموزش شبکه خود افزایش دهند [۱]. ترکیب منطق فازی و شبکه‌های عصبی برای شکل دادن یک سیستم کنترل هوشمند، یک روش قابل پیاده‌سازی می‌باشد که تبدیل به یک موضوع همه‌گیر میان محققان گشته است. روش‌های محاسبات نرم با موفقیت بسیاری در حال گسترش بوده و روش‌ها متنوعی را برای کنترل ادوات متحرک ارائه نموده است که یکی از این روش‌ها کنترل بازخورد متناسب با مشتق و شتاب می‌باشد که در ادامه توضیح داده می‌شود.
کنترل بازخورد متناسب با مشتق و شتاب
شکل ‏۳‑۱ ساختار مشتق متناسب و کنترل بازخورد شتاب(PDAC^[94]) را برای تنظیم نوک موقعیت کنترل چند لینک قابل انعطاف نشان می‌دهد.

شکل ‏۴‑۱: ساختار متناسب کنترلر مشتق شده و شتاب
ساختار کنترل حلقه لینکi ام با بهره گرفتن از سه متغیر به دست آمده از کنترل معین می‌گردد که عبارتند از: زاویه مشترک _iɵ، نرخ آن که با نشان داده می‌شود و پیک شتاپ^[۹۵]، a_ti. ، آتی حلقه بسته چند لینک سیستم کنترل انعطاف پذیر با بهره گرفتن از کنترل نفر پایدار است [^[۹۶]]. سیستم کنترل انعطاف پذیر متشکل از چند لینک حلقه بسته، توسط بکارگیری از n سیگنال کنترل گشتاور پایدار می‌گردد که توسط معادله زیر محاسبه می‌گردند:
(۴-۱)  i = 1,2,…,n ,
که در این رابطه τ متغیر مصنوعی از زمان، a_ti­ سیگنال پیک شتاب از لینک iام، θ_di و θ_i به ترتیب اتصال واقعی و اتصال مطلوب در اتصال iام، u_i گشتاور تولید شده توسط iامین فعال کننده، k_pi و k_vi به ترتیب گین کنترلی متناسب و مشتقی و k_ai معرف گین کنترلی مرتبط با پیک شتاب می‌باشد. در این معادله فرض می‌شود که k_pi و k_vi و a_ti­ مقادیر مثبت غیر صفر می‌باشند.
معادله‌ای که به معادله لیاپانوف معروف است توسط رابطه زیر نشان داده می‌شود [^[۹۷]]:

 

(۴-۲)

Lv = Ek + Ep + ۰٫۵kpi[θi(t) – θdi]2 + ۰٫۵kai.ati(t)[2

که در آن E_k، E_p

پس نقد، در هر حال خوانش و دقت در زوایایی وجودی یک اثر است؛ بنابراین هر خواننده به تناسب سواد و تخصص، می‌تواند یک منتقد باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

«کلمه نقد خود در لغت به معنی «بهین چیزی برگزیدن» و نظر کردن است. به قول اهل لغت، سره را از ناسره بازشناسند. معنی عیب جویی نیز که از لوازم «به گزینی» است ظاهراً هم از قدیم در اصل کلمه بوده است؛ به هر حال از دیرباز در فارسی و تازی، بر وجه مجاز در مورد شناخت محاسن و معایب کلام به کار رفته است»(زرین کوب، ۱۳۸۳، ص۲۲).
می‌بینیم که نقد در نزد قدما، مشخص کردن عیوب و محاسن یک اثر ادبی است که در ظاهر اثر مشخص و معین است.
«هر چند در نقادی ملاک قضاوت ملکه ذوق است، لیکن منتقد باید با دقت و بصیرت تمام از هرآنچه آفت ذوق و موجب تمایل و تعصب می‌شود حتی الامکان اجتناب ورزد و از هر گونه میل و هوا که در کار نقد و قضاوت مانع کشف حقیقت و به تعبیر «فرانسیس بیکن»«بت» محسوب می‌گردد خود را برکنار دارد و به موضوع کار خود به همان نظر بنگرد که اهل علم به موضوع تحقیق خویش نگاه می‌کنند»(همان، ص۵۷).
«نقدهایی‌که امروز رایج است غالباً از چند اصل سرچشمه می‌گیرد، یکی بی‌اطلاعی از نقد ادبی و نداشتن شرایط لازم برای نقد، دوم از تعصب و تندروی و افراط داشتن نظریات یک طرفه و قاطع در مورد مسائل شعر و ادبیات، سوم از جاه‌طلبی و غرض‌ورزی در نقد ادبی؛ زیرا هدف شبه ناقدان این نیست که صمیمتی داشته باشد و خدمتی به ادبیات بکند؛ بلکه مقصودشان این است که نام خود را در لیست شاعران و سخن سنجان بنویسند. پس برای این منظور به هر وسیله‌ای اعم از توطئه سکوت و تحریف ادبیات ایران و شیادی ادبی و ناسزا گفتن نیز دست می‌زنند»(فرشیدورد، ۱۳۷۶، ص۱۶۶).
اگر کسی بخواهد منتقد آشنا به فن نقد باشد باید بر مباحث ادبی و تاریخ ادبیات، تسلط لازم داشته باشد؛ به طور کلی ادبیات با نوشتن و خواندن تداوم می‌یابد. یکی می‌نویسد و گروهی می‌خوانند؛ پس در حقیقت، ادبیات مجموعه‌ای است از گفته‌ها و نوشته‌ها. لذا وظیفه حقیقی منتقد این است که نوشته‌ را بفهمد و بفهماند.«نقد ادبی به طور کلی علم نیست و قسمتی ازآن بر پایه‌ی ذوقیات است؛ ولی قسمتی از آن که جنبه‌ی علمی دارد شامل بخش‌هایی است از علوم انسانی مانند جامعه‌شناسی، هنر، روان‌شناسی و زبان‌شناسی.
بنابراین باید به روش‌های این علوم درباره‌ی آن‌ها تحقیق کرد که به نتیجه مطلوب رسید. یعنی با مشاهده تجربه طبقه‌بندی، آمار، جامعه‌سنجی»(همان، ص۲۰).
اما امروزه در نقد جوانب مختلف یک اثر، جنبه‌های روان‌شناسی، زیباشناسی، جامعه شناسی، زبان‌شناسی و… را علاوه بر لفظ، زبان، صورت، معنا و…. مورد بررسی قرار می‌دهند.
در روزگاران قدیم، نقد همان زیبایی‌شناسی شعر بود و از دستور زبان فراتر نمی‌رفت و یا اثرپذیری شاعران از هم‌دیگر مورد توجه قرار می‌گرفت. قبل از صنعت چاپ وقتی شعری سروده یا کتابی دست‌نویس می‌شد به تعداد اندک رونویسی شده، در اختیار تعداد کمی از مخاطبان قرار می‌گرفت و به تبع آن، بسیار کمتر از امروز مورد نقد واقع می‌شد؛ اما امروزه به لطف صنعت چاپ، تعداد خوانندگان یک کتاب یا اثر، بسیار زیادتر شده، و در نتیجه منتقدان آن اثر یا کتاب، بیشتر شده‌است؛ بنابراین ارزش حقیقی آن اثر بهتر و بیشتر شناخته می‌شود؛پس در حقیقت، ارزش هنری یک اثر بستگی به نقد آن اثر دارد.

۲- ۲- ۲- اقسام نقد

امروزه برای نقد یک اثر ادبی خیلی از علوم و دانش‌های بشری جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند و نقد ادبی از علوم روز جهت پیشبرد هدف خود بهره می‌گیرد. در نقد ادبی، علومی مثل جامعه‌شناسی، روان‌‌شناسی، روان‌کاوی، علوم اجتماعی، شخصیت‌شناسی، زیبا‌شناسی و… امروزه جایگاه ویژ‌ه‌ای داشته و نقد از همه آن‌ها کمک می‌گیرد.
«نقد ادبی را می‌توان به اقسامی تقسیم کرد؛ از قبیل نقد تکوینی، نقد کل و جزء، نقد توصیفی، نقد ارزشی، نقد صورت، نقد مادی و موضوع، نقد فنی، نقد ذوقی، نقد بازاری، نقد دانشگاهی، نقد روزنامه‌ای، نقد زیبا‌شناسی، نقد تفسیری، نقد تأثیر، نقد شاعر و نویسنده، نقد تاریخی، نقد اخلاقی، نقد نظری و نقد عملی»(فرشید ورد، ۱۳۷۶، ص۲۱).
زرین کوب در کتاب‌های «آشنایی با نقد ادبی» و «نقد ادبی» با شیوه‌ای متفاوت از فرشیدورد نقد را مطرح و دسته‌بندی می‌کند. وی تیترهای خود را با عناوین «نقد اخلاقی، نقد اجتماعی، نقد روان‌شناسی، نقد تاریخی، نقد لفظ و نقد معنی»، انتخاب می‌کند.
شمیسا نقد ادبی را شاخه‌ای از علوم ادبی دانسته و برای آن دو نوع برمی‌شمارد:
«۱٫ نقد نظری(Theorotical criticism)که مجموعه‌ی منسجمی از اطلاعات و تعاریف و مقولات وطبقه‌بندیهایی است که می‌توان آن را در ملاحظات و مطالعات و تفاسیر مربوط به آثار ادبی به کار برد.

 

2. 2. نقد عملی یا تجربی(practical criticism‌)

 

نقد علمی یا تجربی بررسی تقریباً تفصیلی اثر خاص است یعنی استفاده عملی از قواعد و فنون ادبی برای شرح و توضیح و قضاوت اثر ادبی، در میان آثار ادبی بزرگ در این حوزه می‌توان از مقالات «در ایدن» و «دکتر جانسون» نام برد.
نقد عملی به دودسته‌ی نقد تأثیری یا احساس و نقد فتوایی یا حکمی یا معیاری تقسیم می‌شود»(شمیا، ۱۳۷۸، ص۳۲).

۲- ۲- ۲-۱- نقد روان‌شناختی

«این نوع نقد در حقیقت روان‌شناختی نقد و اثر ادبی است تا به وسیله آن شخصیت روانی هنرمندِ صاحب اثر را مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار دهد. این نوع نقد حاصل پیشرفت علم روان‌شناسی در اوایل قرن بیستم است. در این نوع نقد تأثیر فعالیت‌های ضمیر ناخودآگاه نویسنده و شاعر در طول کار آفرینش مطالعه می‌شود و نحوه‌ی پیدایش و تکوین اثر در ذهن هنرمند و همچنین شخصیت‌های پرداخته‌ی تخیل او، مورد بررسی قرار می‌گیرد. گاه نیز در رابطه ناخودآگاهانه بین نویسنده و خواننده براساس همین نظر گاه توجه می‌شود»(فرشیدورد، ۱۳۷۶، ص۱۴۳).
برای نقد روان‌شناختی، مسیر ورود به اثر ادبی، درون صاحب اثر است و لزوماً کسی که می‌خواهد نقد روان‌شناختی کند لازم نیست فارغ التحصیل رشته روان‌شناسی باشد؛ بلکه با داشتن اطلاعات کمی از این علم هم می‌تواند به نقد روانشناختی یک اثر بپردازد.

۲- ۲- ۲-۲- نقد اخلاقی

با توجه به معیار هنجارهای پذیرفته شده جامعه، ارزش‌های اجتماعی یک اثر ادبی و این‌که اثر تا چه حد با اخلاق عمومی جامعه هماهنگ و تا چه حد فاصله دارد مورد نقد قرار می‌گیرد. «تمیز نیک و بد آثار ادبی وقتی ضرورت دارد که اثر ادبی غیر از جنبه‌ی تربیتی و اجتماعی فایده دیگر نداشته باشد تا درآن صورت واجب آید منتقدی بیاید و در بین آن آثار نیک را از بد بشناسد و آنچه را فی‌المثل مایه‌ی رستگاری است از آن چه مایه‌ی گمراهی است تمیز دهد در صورتی که اثر ادبی همیشه این حال را ندارد»(همان، ص۳۱).
«نقد شعر از دیدگاه اخلاقی در ایران پیشینه‌ درازی داشته است اگر چه این پیشینه چندان پر ماجرا نبوده…. البته در گذشته‌ی میهن ما اخلاق، بیشتر رنگ دینی داشت و در نتیجه مرزهای نقد دینی و نقد اخلاق غالباً با یکدیگر آمیخته است به گونه‌ای که مفاهیمی چون زهد، وعظ و حکمت و.. را که بیشتر از مقوله‌های اخلاق باید شمرد نمی‌توان از زمینه‌های دینی آن‌ها جدا نمود»(همان، ص۲۲۵).
بنابراین نقد اخلاقی از یک سو به ارزش‌های جامعه برمی‌گردد و از سوی دیگر در تعالیم بزرگان دینی خود را می‌نمایاند.

۲- ۲- ۲-۳- نقد جامعه‌شناختی

«نقد اجتماعی از مقوله‌های ادبی سده‌ی اخیر است، زیرا بررسی ادبیات از منظر آرا و ارزشهای اجتماعی بعد از پیدا شدن دانش جامعه‌شناسی در قرن نوزدهم از سوی برخی از دانشمندان آن علم به وجود آمد به ویژه پس از به وجود آمدن مکتب«کارل مارکس» گسترش یافت»(شمیا، ۱۳۷۸، ص۲۷۹)
نقد اجتماعی همان بررسی وضعیت تاریخی و رویدادهای هم‌روزگار با زندگی هنرمند است؛ که آن را نقد تاریخی نیز می‌نامند. نمی‌توان شاعر و نویسنده را از رویدادهای روزگار خویش جدا فرض کرد. او یا علت، یا معلول حوادث و رویدادهای روزگار و انعکاس دهنده جریانات عصر خویش است.

۲- ۲- ۲-۴- نقد فنی

این نقد بیشتر به بررسی فنی و تخصصی معنا و ساختار شعر، وزن، قافیه و ردیف، سبک، لفظ و قواعد به کارگیری کلمه است؛«اما با آن که دامنه‌ی این شیوه از نقد بسیار گسترده و دور و دراز است و تاریخ آن دست‌کم به روزگار ارسطو و فن شعر او می‌رسد، آن چه که از میان آراء گوناگون ناقدان ایرانی می‌توان در حوزه این مبحث قرار گیرد و جزء برخی از اظهارنظرهای پراکنده‌ی شاعران و نویسندگان و معدودی کتاب‌های مربوط به فن شعر در زمینه‌ی عروض و قافیه و بدیع که امروزه در دست داریم چیز دیگری نیست»(درگاهی، ۱۳۷۶، ص۵۷).
فصل سوم
دگردیسی شعر فارسی از عهد مشروطه به بعد

۳- شعر در عهد مشروطه

فئودالیسم عصر قاجاری، ایستایی و بی‌تحرّکی فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی، عدم رابطه مفید و سازنده با کشورها و مجامع جهانی، بی‌سوادی حکّام مرتجع و ایلیاتی بودن نحوه‌ی اداره کشورو…. دست به دست هم دادند تا عصر قاجاری به یکی از تاریک‌ترین و بی‌فروغ‌ترین دوره‌های ادبی و شعری ایرانی بدل شود. به جز اقدامات امیر کبیر و قائم مقام فراهانی در این دوره، حرکتی که منجر به پیشرفت و تعالی در جامعه شود شکل نگرفت و این‌ها هم به دلیل وضعیت حاکمیت، ابتر ماندند.
در این عصر، ترجمه بعضی از کتب غربی به دست تحصیل کردگان و منور الفکرها می‌رسید و اطلاع‌رسانی عمومی عمدتاً در سطوح بالای جامعه صورت می‌گرفت؛ اما عامه‌ی مردم در فلاکت بی‌اطلاعی از جهان پیرامون، با فقر و قحطی و… دست و پنجه نرم می‌کردند. همین فلاکت مفرط، در نهایت، به انفجارهایی از قبیل انقلاب مشروطه و… انجامید؛ در ابتدای راه، خیلی از مردم حتی نمی‌دانستند چگونه از این اوضاع نابسامان رهایی یابند و خود را از حصار مصائب روزافزون نجات دهند. آشنایی و سفر دانش‌آموختگان دارالفنون به فرنگ، چاپ مطبوعه و نشریه، فعال شدن مرجعیت دینی و روحانیت در مسائل مبتلابه موجب شد تا کم‌کم مردم صدایشان را در برابر این‌همه عقب‌افتادگی و ایستایی حاکمان کم خرد قاجاری بلند کنند؛ که در نهایت به شکل‌گیری جنبش مردمی مشروطه خواهی منجر گردید.مهم‌ترین شاعرانی که در این دوره‌ی طولانی ظهور کردند عبارتند از: شیبانی، قائم مقام، بهار، ایرج‌میرزا، ادیب پیشاوری، ادیب نیشابوری، ادیب الممالک، دهخدا، سید اشرف (نسیم شمال)، عارف، میرزاده‌ی عشقی، لاهوتی، فرخی و….؛ اشعار بهار و ایرج میرزا از اقبال عمومی‌تری برخوردار شدند، البته عارف و سید اشرف و میرزاده‌ی عشقی هم کم تأثیر نبوده‌اند.
مهم‌ترین مضامینی که در شعر این دوره به آن پرداخته شده، «میهن دوستی» و «قانون خواهی» بوده است که در این میان علاوه بر میهن دوستی و آزادی و مشروطه‌خواهی مضامینی همچون«ادبیات کارگری» انتقاد تند به بنیان‌های سنتی جامعه و حاکمیت، غرب و پیشرفت‌های علمی و صنعتی آن، زن و… درشعر این دوره به وفور یافت می‌شود.
انقلاب کبیر فرانسه و پیامدهای آن بعد از ۱۷۸۹ و انقلاب صنعتی انگلستان (۱۷۵۰ به بعد) و نتایج آن‌ها سبب رشد سریع اروپا به لحاظ علمی، صنعتی و به تبع آن، روی آوردن این دول قدرتمند به چپاول و غارت دیگر ممالک شده؛ از عوامل مؤثر در پدید آمدن نظام نوین اجتماعی جهان به ویژه ایران عصر مشروطیت شده است.
وطن تا قبل از این دوره، همان روستای محل تولد فرد بود؛ اما با ظهور اندیشه‌های وطن‌خواهی به معنی ایران‌خواهی در این دوره، مفهوم وطن در اذهان عمومی عوض شد.
در این دوره حمله به بنیان‌های اجتماعی و دینی جامعه موج می‌زند و شاعران با اعتراض به بنیان‌های سنتی اجتماعی و دینی جامعه، نقش اساسی در ایجاد تحولات اجتماعی دارند.
زن، از موضوعات مهم شعر این دوره است. نگاه مرتجعانه و سنتی آمیخته با خرافات به مقوله زن، باعث شد که شاعران این دوره از جمله ایرج‌میرزا، به صورت جدی به مقوله‌ی زن بپردازند که البته این پرداختن‌های گوناگون بیشتر ناشی از تأثری است که شاعران این دوره از غرب می‌گرفتند.
در ادوار گذشته شعر فارسی از «معشوق» به عنوان موجودی مقدس، درونی، و قابل پرستش و ستایش یاد می‌شد و اما در دوره مشروطیت، شعر غنایی سطح مقام «معشوق» را تنزل داده و دیگر آن جایگاه متعالی را ندارد.
زبان شعر مشروطه بیشتر همان زبان کوچه و بازار است؛ زیرا شاعر هدف از سرودن را جذب مخاطبان روزانه می داند و این که شعر باید در حد فهم مردم عوام و کوچه و بازار باشد؛ در این زمان چون رسالت شعر عوض شده بود، به تبع آن زبان شعری هم باید تغییر می‌کرد.
ورود کلمات بیگانه به خصوص واژگان غربی بدون هیچ گونه هضم و جذب و غربال‌گری و برگرداندن، به شعر، از خصایص دیگر شعر این دوره است.(ر.ک: روزبه، ۱۳۸۹، فصل دوم و سوم).