با توجه به اینکه این تحقیق قصد دارد به ارائه‌ یک الگو برای ایجاد هماهنگی بین عناصر سازمانی بپردازد، از نوع تحقیق کاربردی می‌باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۲-۲- طبقه‌بندی تحقیق برمبنای روش
از حیث توجه به روش، پژوهش‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
الف- تحقیقات توصیفی^[۶۲]: که به تشریح و بیان رویداد‌ها بسنده می‌کند.
ب- تحقیقات تبیینی^[۶۳]: که دلایل و علل وقوع رویدادها را بررسی می‌کند.
پ- تحقیقات اکتشافی^[۶۴]: که در پی کشف وقایع و رخدادها و علل آنها برمی‌آید.
با توجه به اینکه این تحقیق قصد دارد به یکی از دلایل وعلل عدم موفقیت سازمان‌ها بپردازد، از نوع تحقیق تبیینی می‌باشد.
۳-۲-۳- طبقه‌بندی تحقیق برمبنای نوع داده‌ها
با عنایت به نوع داده‌های تحقیق می‌توان آن را به دو دسته تقسیم کرد:
الف- تحقیقات کیفی^[۶۵]: که داده‌های موردنظر آن از نوع عدد و رقم نیست.
ب- تحقیقات کمّی^[۶۶]: که داده‌های موردنظر آن از نوع عدد و رقم و قابل محاسبه عددی است.
با توجه به اینکه داده‌های این تحقیق عدد و رقم نمی‌باشد، از نوع تحقیق کیفی می‌باشد.
۳-۳- روش تحقیق
با عنایت به موضوع تحقیق، سئولات و اهداف تحقیق، این پژوهش به روش تحقیق “کاربردیِ تبیینیِ کیفی” انجام می‌شود؛ یعنی از حیث هدف یک تحقیق کاربردی، از حیث روش از نوع تبیینی و از حیث داده‌ها از نوع تحقیق کیفی است.
۳-۳-۱- تحقیق کاربردی
تحقیق کاربردی بسیار نزدیکِ تحقیق بنیادی است، با این تفاوت که علاوه بر به‌دست آوردن دانش علمی یا فنی جدید، از ابتدا برای رسیدن به یک هدف مشخص جهت داده می‌شود و نتایج آن اساساً جهت افزایش کارآیی یک محصول و یا عملیات، روش‌ها و نظام‌ها به‌کار گرفته می‌شود.
تحقیقات کاربردی برخلاف تحقیقات بنیادی، از پیچیدگی بیشتری برخوردارند، به‌ خصوص اگر این تحقیق در زمینه علوم اجتماعی باشد و فراتر از آن اگر تحقیق کاربردی در سطح سازمان، که از لحاظ سطح پیچیدگی از پیچیده‌ترین سیستم‌ها محسوب می‌شود، باشد. به‌جرأت می‌توان گفت که پژوهش‌گرِ کاربردی در مقایسه با پژوهش‌گر بنیادی باید از تخصص بیشتری در برنامه‌ریزیِ تحقیق برخوردار باشد. موضوعِ این تحقیق نوعی برنامه‌ریزی برای آینده محسوب می‌شود. لذا همان‌گونه که برنامه‌ریزی استراتژیک، روابط پدیده‌ها را نه‌فقط در گذشته و حال، بلکه در آینده آنالیز می‌کند، در این تحقیق نیز باید با آنالیز روابط متصوّر در افکار خبرگان، آینده را پیش‌بینی نمود. در تحقیقات کاربردی اغلب پژوهش‌گر با مسایلی مبهم و نامشخص دست‌وپنجه نرم می‌کند که درعین‌حال متنوّع و گسترده هم هست. به‌طور خلاصه، ‌تحقیق کاربردی اهداف متعدد و گوناگونی را دنبال می‌کند، محیطِ انجام آن قابل‌پیش‌بینی نیست و روش‌های این نوع تحقیق پیچیده است. این ویژگی‌ها، اهمیت برنامه‌ریزی را بیش از پیش روشن می‌سازد (اعرابی، ۱۳۸۳، ۱۶۳).
۳-۳-۲- تحقیق تبیینی
همان‌طور که گفته شد، تحقیق تبیینی در پی تفسیر و علت‌یابی یک موضوع و بررسی و بیان دلایل و علل وقوع رویدادها برمی‌آید. در تحقیق تبیینی پژوهش‌گر اتفاقات را می‌بیند، عوامل (پارامترهای) مؤثر بر یک رویداد را شناسایی می‌کند و سپس در پی کشف الگوی ارتباط بین این عوامل که به رویداد خاصی می‌ انجامد (یا جلوی اتفاق یا هماهنگی خاصی را سد می‌کند) برمی‌آید. این نوع پژوهش با علت‌ها سروکار دارد، نه با معلول‌ها.
۳-۳-۳- تحقیق کیفی
تحقیق کیفی پژوهشی است که پژوهش‌گر با بهره گرفتن از روش کیفی درصدد درک و تغییر یک پدیده بسیار پیچده اجتماعی برمی‌آید. در این تحقیق، فرض بر این گذاشته می‌شود که تحقیق باید به‌صورت منظم (سیستماتیک) در یک زمینه طبیعی انجام شود و نباید همانند یک تحقیق تجربی در یک محدوده تصنعی صورت گیرد. در این روش برای دیدگاه‌های افرادِ موردِتحقیق، ارزش قائل می‌شوند و می‌کوشند تا از دیدگاه‌های آنان آگاه گردیده و درضمن رابطه متقابلی بین پژوهش‌گر و افراد موردِتحقیق برقرار می‌گردد. در تحقیق کیفی اغلب پرسشِ نخستین براساس یکی از روش‌های زیر به‌وجود می‌آید: مشاهدات پژوهش‌گر از رویدادهای واقعی، معماها و پرسش‌هایی که در سایه تجربه مطرح می‌شوند، نظریه‌های ابرازنشده و تمایلات یا علاقه‌های تفکر برانگیز (اعرابی، ۱۳۸۳، ۸۱).
۳-۴- فرضیات تحقیق
۱- هماهنگی استراتژی سازمانی و فرهنگ سازمانی موجب موفقیت سازمان و بهبود عملکرد آن می‌شود.
۲- هماهنگی استراتژی سازمانی و ساختار سازمانی موجب موفقیت سازمان و بهبود عملکرد آن می‌شود.
۳- هماهنگی استراتژی سازمانی و تکنولوژی سازمانی موجب موفقیت سازمان و بهبود عملکرد آن می‌شود.
۳-۵- روش گردآوری داده‌ها
در هر پژوهشی، گردآوری داده‌های واقعی با توجه به منظوری که از آن پژوهش مد نظر است دارای اهمیت اساسی می‌باشد. فرایند جمع آوری اطلاعات دربرگیرنده فعالیتهای متنوعی بوده و حاصل آنها گردآوری داده‌هایی است که شرحی از عناصر مورد بررسی را نمایش می‌دهند. در این پژوهش با توجه به گام‌های مختلف تحقیق و ماهیت هر یک از آنها، از روش‌های مختلفی برای جمع آوری داده‌ها استفاده شده است:
الف- مطالعات کتابخانه‌ای: جهت بررسی و تهیه ادبیات موضوع
ب- جستجوی اینترنتی: جهت بررسی و تهیه ادبیات موضوع
پ- پرسشنامه: بهمنظور بیان چگونگی ارتباط بین پارامترهای فوق‌الذکر و تدوین دقیق فروض و اثبات نظری و کاربردی مدل با اخذ نظرات خبرگان علم مدیریت
ت- مصاحبه: جهت ایجاد و آزمون نظری مدل، از نظرات خبرگان علم مدیریت بهصورت موردی و بهشکل مصاحبه مستقیم استفاده شده است.
۳-۵-۱- طراحی پرسشنامه
در بسیاری از پژوهشها از ابزار پرسش‌نامه برای پاسخ به سؤالات یا تایید فرضیات پژوهش به صورت مستقیم استفاده می‌شود، به این صورت که هر یک از فروض یا سؤالات تحقیق به یک یا چند پرسش تبدیل شده و پس از اخذ نظرات پرسش شوندگان، با تحلیل آماری پاسخ‌ها هر یک از فروض مستقیماً پذیرفته یا رد می‌شود. باید دقت نمود که پرسش‌نامه نیز مانند سایر ابزارهای جمعآوری داده‌ها باید با توجه به خصوصیات معیّن و با در نظر گرفتن اهداف خاص پژوهش طراحی و اجرا گردد.
در این پژوهش، با عنایت به ماهیت موضوع و مدل (الگوی نظری) از شیوه‌ای غیرمستقیم برای اثبات یا رد فرضیات با بهره گرفتن از پرسش‌نامه استفاده شده است؛ بدین ترتیب که در ابتدا با توجه به ادبیات موضوع و مبانی نظری، مدل تحقیق طراحی و تعیین شده است. سپس به منظور آزمون ادعای پژوهشگر، هریک از عناصر چهارگانه مورد بررسی (استراتژی، ساختار، فرهنگ و تکنولوژی سازمانی) با بهره‌گیری از دو SRPِ میزان کنترل و میزان توجه به داخل-خارج(که در پرسش‌نامه به صورت غیرمستقیم و بدون استفاده از واژه SRP به کار رفته) دسته‌بندی شده و در مورد هریک از آنها در پرسش‌نامه از خبرگان علم مدیریت سؤال شده است. در واقع معیارهای دسته‌بندی هریک از عناصر و به کارگیری آنها دو SRP فوق‌الذکر می‌باشد. حال در صورتی که نتایج تحلیل آماریِ نظرات صاحبنظران، هریک از دسته بندی‌ها را تأیید نماید، منطقاً می‌توان رابطه چهار عنصر مورد نظر را با بهره گرفتن از معیارهای واحد برقرار نمود.
- در شرایط SRP1_i و SRP2_j ، استراتژیِ S_ij توصیه می‌شود.
- در شرایط SRP1_i و SRP2_j ، فرهنگِ C_ij توصیه می‌شود.
- در شرایط SRP1_i و SRP2_j ، ساختارِ R_ij توصیه می‌شود.
- در شرایط SRP1_i و SRP2_j ، تکنولوژیِ T_ij توصیه می‌شود.
(به ازای i=1, 2 و j=1, 2 )
بنابراین:
- در شرایط SRP1_i و SRP2_j ، استراتژیِ S_ij، فرهنگِ C_ij، ساختارِ R_ij و تکنولوژیِ T_ij توصیه می‌شود.
۳-۵-۲- روش مقیاس‌بندی
در صورتی که پژوهش با هدف مطالعه الگوی شکل‌گیری نگرش یا کشف تئوری‌ها انجام شود، احتمالاً روش لیکرت برای مقیاس‌بندی مناسب‌تر است، چرا که در این طیف، پاسخ‌گو برای اظهارنظر درباره یک گزینه فقط به پاسخ بله/نه محدود نمی‌شود، بلکه امکان پاسخ و اظهارنظر بیشتری دارد و درنتیجه به دقت سنجش افزوده می‌شود. بنابراین برای رتبه‌بندی داده‌های تحقیق از مقیاس رتبه‌ای پنچ‌تایی لیکرت با طیفِ از ” کاملاً موافق” تا “کاملاً مخالف” استفاده شده است. به منظور افزایش دقت پژوهش و امکان برقراری مقایسه بین پرسش‌ها برای پاسخ‌گو، از رتبه‌های یک تا ۵ برای نمره‌دهی به شاخص‌ها استفاده شده و امکان تخصیص اعداد غیرصحیح بین این طیف نیز به پاسخ‌گو داده شده تا محدودیتی در اعلام نظر وجود نداشته باشد.
۳-۵-۳- دسته‌بندی پرسش‌ها
همانطور که پیش‌تر گفته شد، با توجه به ماهیت چهار عنصر سازمانی مورد مطالعه، چهار دسته سئوال مطرح می‌شوند، همچنین با عنایت به دسته‌بندی هر عنصر به چهاربخش، با توجه به دو حالت مختلف برای هر یک از دو SRP (یعنی: ۱. در شرایط SRP1₁-SRP2_1، ۲. در شرایط SRP1₂-SRP2_1، ۳. در شرایط SRP1₁-SRP2₂ و همچنین ۴. در شرایط SRP1₂-SRP2₂ مطابق نمودار ذیل)، برای هر عنصر چهار پرسش مطرح شده و در کل تعداد سئوالات پرسش‌نامه بالغ بر ۱۶ سئوال به صورت زیر می‌شود:
الف- استراتژی (شامل چهار پرسش با توجه به چهار حالت مختلف برای SRP‌ها و پیشنهاد چهار نوع استراتژی)
ب- فرهنگ (شامل چهار پرسش با توجه به چهار حالت مختلف برای SRP‌ها و پیشنهاد چهار نوع فرهنگ)
پ- ساختار (شامل چهار پرسش با توجه به چهار حالت مختلف برای SRP‌ها و پیشنهاد چهار نوع ساختار)
ت- تکنولوژی (شامل چهار پرسش با توجه به چهار حالت مختلف برای SRPها و پیشنهاد چهار نوع تکنولوژی)
نمودار ۴۳- شرایط مختلفِ ممکن برای هر عنصر با توجه به دو SRP

۲- توصیه می­ شود در بررسی­های آتی، تلاش برای یافتن ایزوله­های مؤثرتر از مناطق بومی­ترصورت بگیرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳- پیشنهاد می­ شود تحقیقاتی در جهت یافتن مکانیسم تأثیر جدایه­های مختلف قارچ­های بیماری­زای حشرات انجام بگیرد.
۴- به دلیل عدم دسترسی به فرمولاسیون­های تجاری قارچ­های بیمارگر حشرات پیشنهاد می­ شود تحقیقاتی در جهت فرمولاسیون­های جدایه­های مؤثر صورت بگیرد.

شکل ۶-۵- محیط ۲% پپتون- B. bassiana DEBI007 B. bassiana BEH شکل ۶-۶- محیط ۲% پپتون-

شکل ۶-۷- محیط ۲% پپتون- B. bassiana LRC107شکل ۶-۸- محیط ۲% پپتون- LRC137 B. bassiana
شکل ۶-۹- محیط کربن: نیتروژن ۱:۱۰-B. bassiana DEBI007 شکل ۶-۱۰- محیط کربن: نیتروژن ۱:۱۰- BEH B. bassiana

شکل ۶-۱۱- محیط کربن: نیتروژن ۱:۱۰-B. bassiana LRC107 شکل ۶-۱۲- محیط کربن: نیتروژن ۱:۱۰- LRC137 B. bassiana

شکل ۶-۱۳- محیط SDA- B. bassiana DEBI007 شکل ۶-۱۴- محیط SDA-BEH B. bassiana
شکل ۶-۱۵- محیط SDA- B. bassiana LRC107 شکل۶-۱۶- محیط SDA- B. bassiana LRC137
شکل ۶-۱۷- محیط کلرید پتاسیم- B. bassiana DEBI007 شکل ۶-۱۸- محیط کلرید پتاسیم- B. bassiana BEH

شکل ۶-۱۹- محیط کلرید پتاسیم- B. bassiana LRC107 شکل ۶-۲۰- محیط کلرید پتاسیم- B. bassiana LRC137
شکل ۶-۲۱- حشرات مرده در اثر آلودگی به قارچ B. bassiana
۷- منابع
اسماعیلی، م؛ آزمایش فرد، پ؛ میر کریمی، ا. ا: ۱۳۷۸، حشره شناسی کشاورزی (حشره ، کنه ها و جوندگان و نرم­تنان زیان آور و مبارزه با آنها)، انتشارات دانشگاه تهران، ۵۵۰ صفحه.
افشاری، م. ر: ۱۳۷۱، روش­های کاربرد آفت­کش­ها، انتشارات مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری­های گیاهی، ۴۶۳ صفحه.
آهون منش، ع؛ علوی، ا: ۱۳۶۷، کنترل بیولوژیکی عوامل بیماری­زای گیاهی خاکزاد، انتشارات آموزش کشاورزی.
باقری زنوز، ا؛ زند، م: ۱۳۶۳، روش های مبارزه با آفات انباری و قرنطینه ای، اصول انبار کردن و نگهداری فراورده های انباری، انتشارات ادیب، ۲۵۲ صفحه.
باقری زنوز، ا: ۱۳۷۵، آفات و فراورده های انباری و روش های مبارزه با آنها، جلد اول سخت بالپوشان زیان آور محصولات غذایی و صنعتی، انتشارات دانشگاه تهران، ۳۵۹ صفحه.
بهداد، ا: ۱۳۸۱، حشره شناسی مقذماتی و آفات مهم گیاهی ایران، نشر یادبود، ۸۲۴ صفحه.
سپاسگزاریان، ح: ۱۳۵۷، آفات انباری و طرق مبارزه با آن­ها، انتشارات دانشگاه تهران، ۲۸۸ صفحه.
سپیدار، ع. ا: ۱۳۶۴، حشرات خانگی و انباری، شناخت و روش مبارزه با آنها ، شرکت سمیران، ۲۸۵ صفحه.
سرایلو، م. ح: ۱۳۷۶، سم شناسی حشرات، انتشارات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ۲۴۶ صفحه.
شجاعی، محمود: ۱۳۷۶، حشره­شناسی (جلد سوم) اتولوژی، زندگی اجتماعی، دشمنان طبیعی (مبارزه بیولوژیک). انتشارات دانشگاه تهران.
شکوهیان، ا: ۱۳۵۱، سیکل زندگی و تعداد نسل Callosobruchus maculatus F. آفات و بیماریهای گیاهی: جلد ۳۴، صص: ۱ تا ۴٫
طاهری، م. ص: ۱۳۶۹، اثر سرما بر مراحل مختلف رشدی سوسک چهار نقطه ای حبوبات. آفات و بیماریهای گیاهی: جلد ۵۸، شماره های ۱و۲، صص: ۲۹ تا ۳۲٫
مجنون حسینی، ن: ۱۳۷۵، حبوبات در ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی تهران، ۲۴۰ صفحه.
مدرس، س: ۱۳۸۱، ارزیابی خسارت آفات انباری به گندم و جو در منطقه­ سیستان. خلاصه مقالات پانزدهمین کنگره گیاه­پزشکی ایران، ۱۴۴ صفحه.
مروّج، غ: ۱۳۷۰، شناسایی گونه های زیان آور Callosobruchus Pic و اثر سموم گازی فسفین و متیل بروماید روی آنها، پایان نامه کارشناسی ارشد حشره شناسی کشاورزی، دانشگاه تهران، ۲۳۹ صفحه.
موسوی، س. م.ر: ۱۳۷۹، مبارزه بیولوژیکی. چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
معروف، ع: ۱۳۷۵، بررسی علل ترجیح غذایی سوسک چهار نقطه­ای حبوباتCallosobruchus maculatus F بر روی ارقام مختلف حبوبات و امکان کنترل آن به وسیله روغن­های گیاهی، پایان نامه کارشناسی ارشد حشره شناسی کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ۱۹۵ صفحه.
Abalo, P; Hell, K: ۲۰۰۵, A laboratory assessment of the potential of different strains of the entomopathogenic fungi Beuveria bassiana (Balsamo) and Maarhizium anisopliae (Metschnikoff) to control Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae) in stored covvpea. Journal of Stored Products Research. ۴۱(۳), ۲۹۵-۳۰۹٫
Adane, K; More, D; Archer, S. A: ۱۹۹۶, Preliminary studies on the use of Beauveria bassiana to control Sitophilus zeamais (Coleoptera: Curculionidae) in the laboratory. Journal of Stored Products Research. ۳۲, ۱۰۵-۱۱۳٫
Anke, H; Stresser. O: ۲۰۰۲, Inseeficidal and nemaiicidal metabolites from fungi. In: H. D. Osiewacifed.). The Mycota-lndusirial applications. X. Springer, Heidelberg, pp. 109-127.
Appleby, J. H; Credland, P. F: ۲۰۰۳, Variation in responses to susceptible and resistant cowpeas among west African populations of Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae). Journal of Economic Entomology. ۹۶ (۴), ۴۸۹-۵۰۲٫
Archibald, R. D; Maddison, P. A: ۱۹۸۸, A summary of stored product coleoptera in New Zealand and neighbouring Pacific countries. New Zealand Entomologist. 11, 1-6.
Athanassiou, C. G; Kavallieratos, N. G; Vayias, B. J; Tsakiri, J. B; Mikel, N. H; Meletsis, C. M; Tomanovic, Z: ۲۰۰۸, Persistence and efficacy of Metarhizium anisopliae (Metschinkoff) Sorokin (Deuteromycotina: Hyphomycetes) and diatomaceous earth against Sitophilus oryzae (L.) (Coleoptera: Curculionidae) and Rhyzopertha dominica (F.) (Coleoptera: Bostrychidae) on wheat and maize. Crop Protection. 27, 1303-1311.
Arthur, F. H: ۱۹۹۲, Control of lesser grain borer (Coleoptera: Bostrichidae) with cholorpyrifos-methyl, bioresmethrin and resmethrin: effect of choloropyrifos-methyl resistance and environmental degradation. Journal of Economic Entomology. ۸۵, ۱۴۷۱-۱۴۷۵٫
Bandani, A. R; Amiri, B; Butt, T. M; Gordon-Weekes, R: ۲۰۰۱, Effects of efrapeptin and destruxin, metabolites of entomogenous fungi, on the hydrolytic activity of a vacuolar type ATPase from the brush border membrane vesicles of Galleria mellonella midgut and on plant membrane bound hydrolytic enzymes. Biochemica et Biophysica Acta. ۱۵۱۰, ۳۶۷–۳۷۷٫
Bassi, A:1835, Del mal el segno. In: G. C. Ainsworth and P. J. Yarrow (eds. ). Phytopathological classics. American phytopathological Society.
Batta, Y. A: ۲۰۰۵, Control of the lesser grain borer (Rhyzopertha dominica) by treatments with residual formulations of Metarhizium anisopliae (Metschinkoff) Sorokin (Deuteromycotina: Hyphomycetes). Journal of Stored Products Research. 41, ۲۲۱-۲۲۹٫
Beeman, R. W; Wright, F: ۱۹۹۰, Monitoring of resistance to chlorpyrifos-methyl, pirimiphos-methyl and malathion in Kansas populations of stored-product insects. Journal of Kansas Entomology Society. ۶۳, ۳۸۵-۳۹۲٫
Bidochka, M. J; Khachatourians, G. G: ۱۹۹۱, The implication of metabolic acids produced by Beauveria bassiana in pathogenesis of the migratory grasshopper, Melanoplus sanguinipes. Journal of lnvertebrate Pathology. ۵۸, ۱۰۶-۱۱۷٫
Bidochka, M. J; Khachatourians, G. G: ۱۹۹۳a, Oxalic-acid hyper production in Beauveria bassiana mutants is related to utilizable carbon source but not to virulence. Journal of Invertebrate Pathology. ۶۲, ۵۳-۵۷٫

شهریور

 

مرداد

 

تیر

 

خرداد

 

اردی بهشت

 

فروردین

 

اسفند

 

بهمن

 

دی

 

ماه

 

 

 

۱۴۰۴

 

۸۳

 

۹۴

 

۱۲۱

 

۹۷

 

۱۱۸

 

۱۹۵

 

۱۲۰

 

۲۰۴

 

۱۵۵

 

۹۳

 

۶۰

 

۶۴

 

ساعات آفتابی

 

 

 

۳-۸٫ پوشش گیاهی
شهرستان لاهیجان را از نظر پوشش گیاهی می توان به واحدهای زیر تقسیم نمود:
قلمرو ساحلی
این بخش که در ارتفاع کمتر از صفر قرار دارد در اراضی ساحلی و در کنار دریا قرار دارد و عمدتا آبگیر و مردابی می باشد. گیاهان این منطقه عمدتا نی، گرز و جگن بوده و همچنین در بخش ساحلی شنزار و تپه شنی و بصورت خیلی کم اراضی جنگلی نیمه متراکم و در بیشتر مساحت این منطقه مخلوط زراعت و باغ می باشد.
قلمرو جنگلی
این قسمت که از ارتفاع صفر به بالا را شامل شده و تا زیر دامنه کوهها ادامه دارد عمدتا بعنوان زمین های کشاورزی می باشد و عمده ترین گونه های درختی در این محدوده عبارتند از توسکا، اوجه، لرگ، سفید پلت، آزاد، بلوط، فرمندی، افرا و… . بخش وسیعی از این محدوده بخصوص در شرق و جنوب شرقی عمدتا به باغات چای اختصاص دارد. این محدوده در اکثر جاها مورد تجاوز انسان قرار گرفته و عمدتا تغییر کاربری داده شده است.
قلمرو کوهپایه ای – کوهستانی
این قسمت از ارتفاع ۲۰۰ متر از سطح دریا شروع شده و عمدتا باغات چای را بخصوص در جنوب شرقی و جنوب غربی شامل می شود. در جنوب شهرستان و تا ارتفاع ۸۰۰ متری، اراضی جنگلی و بیشه زار متراکم پوشش اصلی محسوب می شوند.
پوشش گیاهی در دو طرف دامنه ی کوههای ماسال با یکدیگر متفاوت می باشد؛ بطوریکه در دامنه‎ی شرقی جنگلهای انبوه خزری با انواع درختان پهن برگ و دامنه ی غربی دارای پوشش گیاهی بسیار کم و از نوع استپی می باشد. در منطقه ماسال واریته های جنگلی جلگه ای شامل درختان شمشاد، افرا، ممرز و انواع درختان میوه ای وحشی نظیر گلابی می باشد. در نواحی کوهستانی منطقه درختانی مانند بلوط، نارون، راش، زبان گنجشک، توسکا و دیگر انواع صنعتی می رویند.
در نواحی مرتفع بالاتر از ۱۵۰۰متر ارتفاع نیز تحت نفوذ و گسترش مراتع و نواحی ییلاقی می باشد. در فصل تابستان محل سکونت کوچ نشینان این منطقه می باشد. مجموع مساحت اراضی شهرستان ماسال معادل ۷/۸۰۰۴۱ هکتار بوده که از این میزان ۷/۱۲۳۲۱ هکتار تحت پوشش اراضی کشاورزی، ۵۲۳۱۳ هکتار تحت پوشش اراضی جنگلی و ۱۵۴۰۷ هکتار را نیز مراتع و نواحی ییلاقی تشکیل داده اند. برای بررسی و درک بهتر این وضعیت نمودار شماره (۳-۱) نشان داده شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار(۳-۲) پوشش گیاهی ماسال
۳-۹٫ ویژگیها و مشخصات اجتماعی ماسال و لاهیجان
پیشینه تاریخی
بنای شهر لاهیجان به ” لاهیج بن سام بن نوح” نسبت داده می شود. این شهر، در گذشته ” دارالاماره” یا “دارالامان” و سپس ” لاهیجان المبارک” خوانده می شد. لاهیجان در سال ۷۰۵ هجری قمری به دست “اولجایتو” فتح شد و ” امیر تیمور ” به آن لشکر کشید. پس از تیمور ” سید امیربیک ” و اعقاب وی، از ” سادات کیانی ” بر شهر لاهیجان حکومت کردند. شاه عباس اول نیز پس از شکست ” خان احمد ” وارد لاهیجان شد. پس از سقوط حکمرانان کیانی، حاکمان صفوی در این شهر حکومت کردند. از حوادث ناگوار و مهم در تاریخ لاهیجان، طاعون سال ۷۰۳ هجری قمری، آتش سوزی سال ۸۵۰ هجری قمری و اشغال آن توسط روسها در سال ۱۷۲۵ میلادی است. در سال ۱۲۳۰ هجری قمری نیز لاهیجان دچار زلزله شد و در سال ۱۲۴۶ هجری قمری بار دیگر طاعون در آن کشتار کرد. لاهیجان یکی از مراکز اصلی جنبش جنگلی ها بود. در حال حاضر لاهیجان یکی از شهرهای زیبای استان گیلان با جاذبه های فراوان گردشگری است. (زنده دل و دستیاران، ص ۳۲)
ماسال از آبادی های پر قدمت گیلان بوده و از دو بخش “ماس” و “ال” تشکیل شده است؛ ماس (ماز) در فرهنگ های ایرانی به معنای بزرگ، کوه، مانع و سد و ال به معنای بلند آمده است. بنابراین ماسال را می‎توان کوه بلند، کوه وار، کوه بزرگ و بلند معنا کرد.
شهر و ناحیه ماسال در قرون نخستین اسلامی جزء ناحیه تجریم که از نواحی بزرگ پاره باختری گیلان به شمار می آمد، بود. در قرون بعد که ناحیه گسکر آوازه ای یافت، ماسال در قلمرو فرمانروایی گسکر قرار گرفت و به وسیله امیرانی که از سوی حکومت گسکر گماشته می شدند اداره می گردید. در سده های اخیر ماسال جزء ناحیه تالش قرار گرفت و اداره آن به دست خانهای تالش افتاد. (کشوردوست، ۱۳۸۵ص۲۸۴)
ماسال سابقا منطقه ای از گسکر بود. مقارن حکومت قاجاریه طبقه حاکم ماسال از خانواده ای بود که در ” وشمه سرا” اقامت داشتند و بازماندگان آنها عبارتند از : کربلائی اسد بیگ، حسینقلی بیگ و داداش بیگ. سپس در دورهء قاجار مرکز حکومت ماسال را ” درخانه” که در یک کیلومتری شرق بازار ماسال در مرز لوحه سرا و وردم است معرفی کردند که به خاطر اقامت خان در آن به ” خان محله ” معروف بود. ساکنین ماسال از نژاد طالش می باشند که کم کم با مردم خلخال مخلوط شده اند. همچنین رابینو در کتاب فرمانروایان گیلان درباره اوضاع سیاسی و حکومتی ماسال در دوره قاجاریه نقل می کند: ” نزدیک به آغاز سلطنت آقا محمد خان، محمد ولی خان نامی از طایفه اشمد از اهالی خلخال، حکمران ماسال بود. پس از مرگ وی حاجی محمد خان، پسر محمد ولی جانشین پدر شد. او برای آبادانی ناحیه خود تلاش بسیار کرد".
در دوره انقلاب مشروطه ماسال همانند سایر نواحی تالش از سوی ماموران آقا بالا خان سردار افخم، گماشتهء محمدعلی شاه در گیلان سرکوب شد. در دوره جنبش جنگل، ماسال به یکی از کانون های مبارزه جنگلی ها تبدیل گشت و در سرتاسر عمر جنبش جنگل رویدادهای بی شماری را تجربه کرد. (کشوردوست، ۱۳۸۵، ص۲۸۶)
ویژگیهای جمعیتی
جمعیت کل شهرستان لاهیجان بر اساس آمار سال ۱۳۹۰، ۱۶۸۸۲۹ نفر است و تعداد خانوار شهرستان۵۵۱۹۰ می باشد. جمعیت سال ۱۳۹۰ نسبت به دورهء آماری سال ۱۳۸۵ افزایش یافته است.
جمعیت شهر لاهیجان طبق آخرین دوره سرشماری ۱۳۸۵، ۷۱۸۷۱ نفر برآورد شده بود.
متوسط رشد سالانه جمعیت این شهرستان در فاصله سالهای۱۳۷۵-۱۳۶۵ برابر ۸۸/۰ درصد بوده است و از این نظر در سالهای مذکور در رتبه چهارم استان قرار داشته است. (انسان دوست، ۱۳۷۷، ص ۱۹)
جمعیت مناطق شهری از ۲/۲۸ درصد در سال ۱۳۶۵ به رقم ۲/۳۲ درصد در سال ۱۳۷۵ رسیده است که شاهد افزایش جمعیت مناطق شهری و نیز کاهش جمعیت مناطق روستایی از ۸/۷۱ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۸/۶۵ درصد در سال ۱۳۷۵ بوده ایم.

و ریسک پذیری ۵سوال درمجموع ۲۹ سوالبراساس مقیاس ۵ گزینه ای لیکرت از (۱=بسیارمخالف تا ۵ = بسیارموافق ) دسته بندی شده است.
۱-۱۰-۲) عملکرد صادراتی
برای این متغیرپنج مولفه شامل رشدفروش های صادراتی، حجم فروش صادراتی، تراکم بازارصادراتی، عملکردرقابتی ورضایت ازعملکرد صادراتی انتخاب شده و برای هرمولفه یک سوال و درمجموع پنج سوال براساس مقیاس ۵ گزینه ای لیکرت از (۱=بسیارمخالف تا ۵ = بسیارموافق ) دسته بندی شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۱۱) قلمرو تحقیق
گستره این تحقیق در سه قلمرو موضوعی، زمانی و مکانی قرار می گیرد که عبارتند از:
۱-۱۱-۱) قلمرو موضوعی تحقیق
تحقیق حاضر به تاثیرجهت گیری استراتژیک برعملکردصادراتی صادرکنندگان استان پرداخته است.
۱-۱۱-۲) قلمرو مکانی تحقیق
استان گیلان به عنوان قلمرو مکانی تحقیق می باشد که انجام عملیات میدانی و تکمیل پرسشنامه های تحقیق در این استان صورت گرفته است.
۱-۱۱-۳) قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی تحقیق دی ماه۹۱ تا مرداد۹۲ می باشد. که پرسشنامه ای در فواصل زمانی اول تیر تا ۱۰ مرداد بین صادرکنندگان استان توزیع گردید.
۱-۱۲) جمع بندی فصل اول
در فصل حاضر مساله تحقیق، دربیان مسئله موضوع تعریف ودلایل انتخاب موضوع و فواید ناشی از اجرای موضوع تحقیق اشاره، درادامه ضرورت و اهمیت موضوع، اهداف تحقیق حاضر، چاچوب نظری، فرضیات، قلمروها تشریح شده است.
فصل دوم
ادبیات وپیشینه تحقیق
بخش اول
جهت گیری استراتژیک
۲-۱-۱) مقدمه
فصل دوم تحقیق، مربوط به مباحث نظری و پیشینه تحقیق می باشد. این فصل دارای دو بخش می باشد که در بخش آغازین به مدل ارائه شده در این تحقیق وبیان مختصری تعاریف اصطلاحات استراتژی، برنامه ریزی استراتژیک، تفکر استراتژِی، فرایند مدیریت استراتژیک و جهت گیری استراتژیک و ابعاد آن پرداخته شده است و در بخش دوم به بحث صادرات و عملکرد صادراتی ودر بخش سوم به پیشینه تحقیق که در آن نتایج برخی تحقیقات مرتبط با جهت گیری استراتژیک ارائه خواهد شد می پردازیم.
۲-۱-۲) تعریف مفاهیم اصلی مدیریت استراتژیک
در این جا برای آشنایی بهتر و روشن تر شدن موضوع بحث به تعریف برخی از اصلاحات مرسوم در این حوزه می پردازیم.
۲-۱-۲-۱) استراتژی
مفهوم استراتژی از سال ۱۹۶۰ در مطالعه‎های کسب و کار به کار برده شده و با وجود پذیرش گسترده آن، هنوز مفهومی مبهم و خاص در مدیریت است. تعریف مفهوم استراتژی از یک پژوهش گر به پژوهش گر دیگر متفاوت است. اما در جوهره بسیاری از تعاریف، مفهوم استراتژی چنین بیان شده است. الگوی به جریان انداختن تصمیمات و فعالیت‎هاست که خصیصه اصلی آن، ارتباط با محیط‎اش است و عاملی تعیین کننده در دستیابی به اهداف است (زارعی متین و همکاران، ۱۳۸۹).
براساس تعریف مینتز برگ از استراتژی که به ۵P معروف است. استراتژی را می‎توان به پنج شکل توصیف کرد.
Plan^[1] : طرح و نقشه یا برنامه‎ ریزی
Ploy^[2]: صف آرایی / ترفند
Pattern^[3] : الگو
Position^[4]: موقعیت یا جایگاه
Perspective^[5] : چشم انداز یا دیدگاه
استراتژی یک چارچوب فکری که در یک چشم‎انداز معین، در چارچوب یک طرح و الگو و با صف‎ آرایی مشخص اهداف، سیاست‎ها و زنجیره عملیاتی را در قالب یک کل بهم پیوسته و در جهت رسیدن به یک موقعیت ویژه ترکیب و راهبری می‎کند.
چندلر به عنوان یکی از پیشگامان نظریه پردازی در حوزه مفاهیم استراتژی، استراتژی را این‎گونه تعریف می‎کند.
استراتژی عبارتست از تعیین اهداف و مقاصد بنیادین شرکت و انجام سلسله اقداماتی به منظور تخصیص منابع ضروری برای اجرای این اهداف.
بروس هندرسون: استراتژی یک مزیت منحصر به فرد برای تمایز سازمان از رقبا و مشاوران.
مک کینزی: استراتژی درک ابعاد مختلف ساختار صنعت و مبانی رقابت در آن.
اموری استراتژیک نامیده می‎شوند که حداقل دارای سه شرط باشند:
بلند مدت باشند،
در محیط رقابتی باشند
جنبه حیاتی داشته باشند.
مورگان و استرانگ (۲۰۰۳)، استراتژی را براساس ویژگی‎ها یا ابعاد چندگانه برای همه بنگاه‎ها مشترک دانسته است و استراتژی را نه براساس طبقه‎بندی، بلکه براساس اهمیت آن در بنگاه مورد ارزیابی می‎توان قرار داد.
پورتر ماهیت تدوین استراتژی را مرتبط کردن یک شرکت با محیط اطرافش بیان کرده است.
استراتژی کسب و کار طریقی است که شرکت با کمک آن در بازار به رقابت می‎پردازد و تأکید آن بر حفظ مزیت رقابتی در یک صنعت است. اگر کارکرد استراتژی خلق مزیت رقابتی دانسته شود، تفکر استراتژیک برای بقا و رشد سازمان در محیط پر رقابت امروز امری اجتناب‎ناپذیر خواهد بود. مزیت رقابتی مستلزم تمایز جهت‎گیری نسبت به رقیب است و تمایز در جهت‎گیری به دیدگاه‎های متفاوت و تازه‎ای نیاز دارد.
۲-۱-۲-۲) برنامه‎ریزی استراتژیک
کوششی سازمان یافته و منظم برای تصمیمات مبنایی و اجرای اقدامات زیربنایی است که ماهیت فعالیت یک سازمان را در موقعیت محیطی و در ارتباط با دیگر سازمان‎ها در چارچوب قانون نشان می‎دهد و آن عبارتست از مجموعه تصمیمات و فعالیت‎هایی است که از تنظیم و اجرای استراتژی‎های طراحی شده برای کسب اهداف یک سازمان ناشی شده باشد. اگربخواهیم در محیطی پویا، پیچیده و متحول برنامه ریزی نمائیم، صرفاً نمی توان به قلمرومدیریت دردرون سازمان تکیه کردوتحولات بیرونی وتاثیرگذاربرسازمان و ماموریت های آن ویادستیابی به چشم اندازرانادیده انگاشت، بنابراین می توان برنامه ریزی استراتزیک را برنامه ریزی درمحیط های پویا قلمدادنمود که ازطریق مدیران ارشداجرایی وتیم های برنامه ریزی بصورت گروهی تهیه می گردد. برنامه ریزی استراتژیک ازیک سوتوجه خودرابه ماموریت های سازمانی و ارزش‎های بنیادی ومدیران ارشداجرایی وذینفعان استراتژیک معطوف نموده وازسویی دیگر، آن بایدبه تحولات محیطی ونقاط کلیدی وبحرانی محیط درونی وبیرونی وتجزیه وتحلیل وارزیابی آن بپردازد. بنابرایناگربرنامه ریزی استراتژیک رابه عنوان یک سیستم تلقی نمائیم اگرچه خودیک زیرسیستم ازمدیریت استراتژیک می باشد، آنگاه اجزای این سیستم شامل:
ورودی های فرایند برنامه ریزی استراتژیک عبارتند از:
الف-ماموریت هاوفلسفه ایجادسازمان
ب-ارزشهای بنیادی سازمان ومدیران ارشداجرایی
ج-شناخت و تعیین حوزه تاثیرات محیط درونی وبیرونی سازمان وجمع آوری داده های موردنیاز
د-اهداف والگوهای رفتاری ذینفعان سازمان
فرایندتغییرشکل دربرنامه ریزی استراتژیک
الف-تعیین رویکردها، پارادایم ها ومکاتب
ب-بکارگیری چرخه تحلیل محیط شامل

حرکت مردم قم که هم به لحاظ عمق و شدت مقابله و هم به جهت علنی و عمومی سازی مخالفت ها با رژیم بارزتر از حرکت های پیش از خود در همان سال بود، از آن رو که نخستین حلقه از زنجیرۀ چهلم های مکرر در روند نضج گیری و تعمیم بسیج انقلابی در سراسر کشور را سر انداخت، شاید مهمترین نقطۀ عطف خیزش انقلابی مردم ایران به شمار آید این حرکت به مثابۀ نقطۀ عطف ، دو نقش ماندگار از خود باقی گذارد. یک، سمت و سو و انگیزه های خیزش انقلابی در شرف وقوع را مشخص کرد؛ دو، الگوی مؤثر مبارزاتی را به مردم شهرهای دیگر نشان داد (استمپل، ۱۳۷۱: ۱۳۶- ۱۳۷ و کدی، ۱۳۷۷: ۳۵۸).
۱- اندیشه های زمینه ای
در ابتدا با اشاره به اینکه به دلیل سوابق استعماری کشورهای غربی و روسیه، نزد مردم ایران افکار ضد امپریالیستی و چپ، رادیکال و غربزده محسوب می شد. این افکار هیچ گونه مزیتی بر جریان های واقعاً بومی و عمیقاً ضدخارجی که از چرخش به سمت یک هویت اسلامی اصیل دفاع می کردند، نداشتند. اگر مسأله، بریدن پیوندها با خارج، پالایش جامعه و ساختن نظم اخلاقی جدیدی بود، مسلماً سیاست بومی مذهبی در یک جامعۀ اسلامی از قدرت زیادی برخوردار بود. اهمیت این چرخش به سمت یک سیاست اسلامی و بومی هنگامی درک می شود که به یاد آوریم این چرخش منحصراً خاص محافل مذهبی قم نبود. برخی از نام آورترین حامیان آن، روشن فکران غیرمذهبی بودند، مانند جلال آل احمد که سابقاً یکی از رهبران و روشن فکران حزب توده بود، یا روشن فکران اسلامی اصلاح گرایی مانند علی شریعتی که سالیان حساسی از عمر خود را در اوایل دهۀ ۱۹۶۰ در پاریس گذرانده بود و عمیقاً متأثر از روشن فکران الجزایری ملی گرا (مانند فانون) و حامیان فرانسوی آن ها مانند (سارتر) بود. در حقیقت تلاقی این دو جریان فکری با فعال گرایی سیاسی روحانیون اطراف امام خمینی بود که اسلام را در اوایل دهۀ ۱۹۷۰ در کانون گفتمان سیاسی قرار داد. قسمتی از جواب این معما که چرا ایرانی ها به جای اوایل این قرن ، در دهۀ هفتاد به اسلام روی آوردند؟ در همین این امر نهفته است (نجم آبادی ،۱۳۷۷ :۳۶۵).
در ادامه با توجه به اینکه در ایران چهار گروه عمده مدعی قدرت مشروع وجود داشت، گروه های گوناگون چپ گرا، جبهه ملی (مجموعه ای از گروه های محافظه کار و ناسیونالیست دموکرات)، طرفداران سلطنت و حامیان شاه و جنبش مذهبی. اما در نهایت، جنبشی که به وضوح توانست توده ها را به حرکت درآورد، جنبش اسلامی بود که با بهره گرفتن از تفکرات شیعی که در جامعه ایران ریشه ای تاریخی عمیقی داشت توانست گروه ها و ایدئولوژی های رقیب را کنار بزند، و موقعیت خود را در جمهوری اسلامی تحکیم کند. در این بخش از پژوهش، اندیشه های مهم وتأثیر گذار، که باعث شکل گیری انقلاب ۱۳۵۷ ایران شدند، بررسی خواهد شد.
۱-۱- ایدئولوژی تشییع
حکومت صفویه پس از سال‌های طولانی حکومت بیگانگان بر ایران، توانستند در اوایل سده دهم قمری با تکیه به مذهب شیعه دوازده امامی یک کشور مستقل شیعه و ایرانی بنیان نهند. به همان میزان که تشیع در قرن نهم رواج می‌گرفت سلسله‌های صوفیان شیعی مذهب نیز بیش تر می‌شدند و نیروهای آن ها افزایش می‌یافت. نام سلسله صفویه از شیخ صفی‌الدین اردبیلی (نیای شاه اسماعیل یکم) گرفته شده‌است. شاه اسماعیل برای گسترش تشیع، محقق کرکی را از منطقه جبل عامل به ایران دعوت کرد. پژوهش‌گران حوزه اندیشه سیاسی اسلام و ایران درباره تحولات اندیشه سیاسی دوره صفوی دچار چند دسته‌گی آرا هستند. برخی این باور هستند اساسأ «دگرگونی جدیدی در اندیشه و عملکرد سیاسی در این دوره صورت نگرفته است، ولی گروه دیگری از پژوهش‌گران، دوره صفویه را سرآغاز نوزایی ایران، تشیع و اندیشه‌های شیعی می‌دانند. باورها، سیاست و ایدئولوژی صفویان به شیعه دوازده امامی، تاثیر ژرفی در شکل دادن ایران امروزی داشته‌است». ظهور صفویه با مذهب رسمی شیعه، ایران را از دیگر کشورهای همسایه مسلمان جدا گذاشت، این در حالی است که در آن روزگار دولت عثمانی در اوج قدرت بود و به ویژه پس از فتح قسطنطنیه، تهدید بزرگی برای کشورهای اروپایی محسوب می‌شد. از این رو کشورهای مسیحی اروپا بر آن شدند روابط محکم بازرگانی و سیاسی با ایران برقرار کنند زیرا دولت سنی عثمانی را خطری بزرگ می‌پنداشتند از این بابت که آن ها پیشروی‌ها و فتوحاتی در شرق اروپا برای خود کسب کرده بودند، بنابراین کشورهای اروپایی روابط دوستانه خود را هم چنان که با تیمور و جانشینان او و دولت‌های قره قویونلو و آق قویونلو داشتند با دولت شیعه صفوی بیش از پیش گسترش دادند (پناهی سمنانی،۱۳۷۱: ۷۲-۷۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

قبایل قزلباش که از هواداران و حامیان شیوخ صفوی بودند، جایگاه الهی برای آنان قائل بودند و حتی ادعا ارتباط مستقیم آنان را در بیداری و خواب با امامان شیعه به آسانی باور داشتند (پناهی سمنانی،۱۳۷۱: ۷۲).
شاه اسماعیل یکم و اجداد وی پشتاپشت خویشتن را تجلی‌گاه و مظهر زنده خداوند می‌دانستند و پس‌مانده غذای آن ها را به جهت تبرک و شفای بیماران به قیمت گزاف می‌خریدند. «ولادیمیر مینورسکی» باعث اعتقاد به این طرز فکر و اعتقاد مذعبی به شاه را، قبایل نیمه بیابانی ترکمن می‌داند که نهایتأ خاندان صفوی را به تاج و تخت رساندند (پناهی سمنانی،۱۳۷۴: ۵۷).
سازمان مذهبی سیاسی صفویه سازمانی مخصوص و منحصر به فرد بود در تشکیلات صوفیان صفوی، ریاست ارشد، با نام «پیر یا مرشد» همواره با یکی از افراد خاندان صفوی بود. همچنین مقررات حاکم بر تشکیلات صفوی بر پایه اطاعت بی و چون و چرا اعمال شده بود (پناهی،۱۳۷: ۶۱). صفویان موفق به ایجاد نوعی همبستگی و تمرکز مذهبی شدند، آنان بدعت گذار زمامداری معنوی- دنیوی بودند (میر احمدی،۱۳۶۳: ۷۴).
ایدئولوژِی و بینش حکومت صفوی این بود که اصولأ بنای دولت و زمامداری را بر دو ستون قوی قرار داد که یکی مذهب شیعی و دیگری ملیت ایرانی بود. یکی برعواطف و شعائر ویژه شیعی استوار بود و دیگری بر ملیت ایرانی و سنت‌های قومی تکیه زده بود (شریعتی، ۱۳۸۶: ۸۸).
ایدئولوژی شیعه با انتظار ظهور منجی جهانی و استقرار صلح و عدالت، مانوس است. شیعیان با این ایدئولوژی به نوعی نسبت به آینده امیدوار می شوند. شیعه، تمام آرمان ها و آرزوهای خویش را تا زمان رسیدن موعود، دست نایافتنی می داند؛ از اینرو، همواره از وضع موجود، ناراضی است. امید به ظهور مصلح جهانی همواره آن ها را در حالت آماده باش قرار می دهد و روحیه ای فعال به منتظران می دهد. در واقع انتظار عاملی محرک است که انسان را به تلاش و تکاپو وامی دارد (متقی زاده،۱۳۸۴ :۳۱).
اما تا ظهور منجی، شیعه با واقعیت عصر غیبت روبه روست و در این راستا یکی از اساسی ترین امکاناتی که در اختیار شیعه قرار می گیرد تا براساس آن زندگی اجتماعی و سیاسی خویش را با شرایط روز و مقتضیات زمان وفق دهد اصل اجتهاد است. اجتهاد نه تنها امکان استخراج احکام شرعی را از منابع به فقهای جامع الشرایط میدهد؛ بلکه تنها در زمینه های تخصصی فقهی و شرعی خلاصه نشده و به نوعی در مسائل فرعی و درجه دوم، اجتهاد آزادانه فردی را شاهدیم که امکان ابراز عقیده آزاد را برای تک تک افراد قائل است. بنابراین این اصل، روح اعتراض و انتقاد را در برابرحاکمیت های غیر منعطف تقویت می کند به علاوه شیعه از مجرای مرجعیت به نوعی رهبری اجتماعی دست می یابد که در مواقع لزوم می تواند نیروها و اقشار مختلف جامعه را سازماندهی و آماده جهاد کند (متقی زاده،۱۳۸۴ :۲۸).در نظام فکری تشیع گذشته و دست کم تا قرن نوزده میلادی نوعی رابطه مسالمت آمیز با سیاست داشته است و در مقاطعی حتی با حکومت های وقت کنار می آمده است (اخوان مفرد،۱۳۷۹: ۱۴۶).
«مارتین کرامر»، محقق عنود و اسلام ستیز آمریکایی هم به این امر اشاره کرده است:
مذهب تشیع در بیشتر سده های هزاره اول اسلام، ایدئولوژی اقلیت های محتاطی بود که تلاش می کردند آرمان های مذهبی را با واقعیات روزمره آشتی دهند. مذهب تشیع دوازده امامی ایدئولوژی یکی از این اقلیت ها بوده است. تدابیری که این شیعیان اندیشیده بودند بسیار گسترده و فراگیر بود، به طوری که حتی شامل تقیه یا کتمان عقاید واقعی نیز می شد. درچنین فضایی از تفکر بوده که برداشت مبتنی بر تطبیق و سازش، شکوفا شده و ریشه کن سازی بی عدالتی به زمانی موکول گردیده است که غیبت امام دوازدهم به سرآید و با بازگشت خود عدالت را در همه جا برقرار سازد ( متقی زاده،۱۳۸۳: ۱۷۸).
در پایان یک ویژگی در تشیع ایران وجود دارد که در موفقیت امام خمینی رهبر انقلاب ایران نقش حیاتی داشت و آن ساختار مستقل روحانیت قبل از انقلاب است. روحانیت شیعه در ایران همواره مخالف حکومت های دنیوی نبوده است و گاهی پیوندهای نزدیکی با حاکمان وقت داشته است. معذلک چه روحانیت مخالف با حکومت وقت بوده و چه با آن همکاری می کرده است، روحانیت و دولت دو هویت متفاوت و متمایز داشته اند. در دورۀ قاجاریه بین وظایف دیوان سالار حکومت و روحانیت تقسیمات پذیرفته شده ای وجود داشت. روحانیون مکتب ها را که تنها نهاد آموزش بودند، می چرخاندند، و امور حقوقی جامعۀ مسلمین را اداره می کردند. روحانیون از طریق خمس و زکات، ساختار مالی مستقل خود را تقویت می کردند. به لحاظ سیاسی، روحانیون در اعتراض علیه امتیازات اقتصادی و سیاسی که قاجارها به بیگانگان غیر مسلمان و غیرایرانی می دادند پیشرو بودند. در حالی که تعدادی از رهبران مذهبی شیعه از انقلاب مشروطه حمایت کردند، از همان اوایل ۱۹۱۰ ملی گرایانِ طرفدارِ مجلس از آنان سبقت گرفتند. روحانیون که از نتایج جنبش مشروطه مأیوس شده بودند، برای چندین دهه از سیاست کناره گرفتند (نجم آبادی ،۱۳۷۷ :۳۶۸ ).
۱-۲- ناسیونالیسم و لیبرالیسم
با توجه به این که در انقلاب اسلامی ایران، نهضت آزادی و جبهه ملّی از ایدئولوژی ناسیونالیسم و لیبرالیسم بهره مند بودند و در فعالیت های انقلابی شرکت داشتند، در این قسمت از پژوهش به ارتباط این ایدئولوژی با انقلاب اسلامی ایران پرداخته می شود.
ناسیونالیسم
در ابتدا به ریشه و تاریخچه ناسیونالیسم اشاره خواهد شد. ناسیونالیسم یا ملی‏گرایی به اصالت دادن به تعلقات قومی و ملی تعریف شده است. انسان به جهت پاره‏ای از تعلقات از قبیل سرزمین، زندگی مشترک، خون و نژاد و مانند آن، خود را از دیگران جدا شمرده و به قوم خاصی احساس تعلق می‏کند و توجه خود را به تامین منافع ملی، حتی اگر مستلزم زیان دیگران هم باشد، معطوف می‏گرداند. این مساله از علاقه مندی شروع می‏شود و آن‏گاه به افراط در نژادپرستی می‏رسد.
«ناسیونالیسم»^[۴] در لغت ترکیبشده از دو کلمه، یکی به معنای «ناسیون»،^[۵] یعنی متولدشدن گروهی از مردم در یک مکان است و دوم «ایسم»^[۶] به معنی شناختن است. این دو معنا تداعی‌گر ایدئولوژیک بودن ناسیونالیسم است (بابایی،۱۳۸۳: ۵۵).
«ناسیونالیسم» در اصطلاح عقیده‌ای است که تا حد ممکن مرزهای ملت (که حافظه تاریخی مشترک، زبان مشترک، فرهنگ و آداب رسوم مشترک و سرزمین مشترک و مانند اینها را در برمی‌گیرد) با مرزهای دولت منطبق باشند و ملت سرنوشت خود را در دست داشته باشد و دولت ملی مهم‌ترین سازمان سیاسی آن باشد. تعریف دیگری که از ناسیونالیسم وجود دارد این است که ناسیونالیسم «ایدئولوژی است که دولت ملی را عالیترین شکل سازمان سیاسی می‌داند و مبارزه های ملت باورانه بر ضد چیرگی بیگانه، برای پاسداری از چنین ملتی است. بنابراین رشد ملتباوری باعث شد که اصل «حاکمیت ملی» شناخته شود و این دوره برای اروپا از قرن هفدم تا اواخر قرن نوزدهم و در آسیا و آفریقا به ویژه نیمهی دوم قرن بیستم را در برمی‌گیرد» (آشوری،۱۳۶۶: ۳۱۵).
اوج حضور فعال این اندیشه را در دو دهه پس از جنگ جهانی دوم شاهد بودیم که با موجی از نهضت ها و حرکت های استقلال طلبانه که عمدتأ متأثر از ایده های ناسیونالیستی بود همراه گردید و پیامد سیاسی- اجتماعی آن به سر آمدن عمر دوران استعمار کلاسیک و کوتاه شدن ظاهری دست قدرت های بیگانه از مقدرات بسیاری از کشورهایی بود که در پی این نهضت ها استقلال خود را به دست آوردند. هرچند متأسفانه این احساس پیروزی در بسیاری موارد دیری نپایید.
در ایران دهه بعد از ۲۰ شهریور و رخدادهایی که تحت عنوان ملی شدن صنعت نفت در ایران شاهد بودیم، نمونه ایرانی معرف این جریان اندیشه ای بود. به هر حال این اندیشه نیز طی چندین دهه به عنوان یکی از جریان های فکری پرجاذبه، بسیاری از افراد و شخصیت های اصلاح طلب و ضد بیگانه را به سوی خود جذب نمود و توفیق های مراحل اولیه آن، چشم انداز نوید بخشی ارائه داه بود، ولی به تدریج، کاستی ها و ناکارآمدی آن بر اهل نظر روشن شد.
ژرف اندیشان به تدریج با این واقعیت ملموس مواجه شدند که ناسیونالسیم، حداکثر، ایدئولوژی موفق برای مرحله مبارزه با بیگانه است ولی در مورد نحوه اداره امور جامعه و تنظیم روابط اجتماعی، فاقد دستگاه فکری و بنیان های نظری لازم است. در عمل بسیاری از انقلابیون و رهبران نهضت های رهایی بخش، پس از توفیقات اولیه، برای اداره جامعه خود دستورالعمل های برآمده از ناسیونالیسم در اختیار نداشتند و ناچار دست به تمنا به سوی نظام های فکری دیگری که فرارویشان بود دراز کردند و باعث شکست این اندیشه در جامعه آن زمان ایران شد ( حاضری، ۱۳۷۷: ۱۲۰).
در ایران نیز یأس و سرخوردگی ناشی از شکست نهضت ملی و مواضع منفعلانه هواداران و رهبران سیاسی- اندیشه ای آن، طی دوران ۲۰ ساله آن بعد از کودتای آمریکایی سال ۱۳۳۲، شادابی و طراوت لازم را از اندیشه های ملی زدود، به گونه ای که در رقابت های ایدئولوژیک دهه ۵۰ ، این اندیشه قادر به جذب نیروهای جدید نبود و معدود عناصر بازنده از دهه های گذشته، بسیار کم تحرک تر از جریان های رقیب، حضوری کمرنگ و محتاطانه داشتند( حاضری، ۱۳۷۷: ۱۲۱).
لیبرالیسم
لیبرالیسم به صورت یک اصطلاح اندیشۀ سیاسی، معانی زیادی داشته است، اما هرگز از اصل لاتین کلمه «لیبر^[۷]»، به معنی آزاد، جدا نبوده است. این اصطلاح دلالت دارد بر دیدگاه یا خط مشی‌های کسانی که گرایش اولیه‌شان در سیاست و حکومت کسب یا حفظ میزان معینی آزادی از قید نظارت یا هدایت دولت یا عوامل دیگری است که ممکن است برای ارادۀ انسانی نامطلوب به شمار آید. لیبرالیسم به طور سنتی جنبشی بوده است برای تامین این نظر که مردم به طور کلی تابع حکومت خودکامه نیستند، بلکه در زندگی خصوصی شان مورد حمایت قانون قرار می گیرند و در امور عمومی بتوانند قوه ی مجرب حکومت را از طریق یک هیأت قانونگذاری که آزادانه انتخاب شده باشند کنترل کنند. لیبرالیسم در زمینۀ نظریۀ ناب متمایل به پیروی از «جان لاک« فیلسوف انگلیسی بوده است که به وضعیت طبیعی و قانون طبیعت اعتقاد داشت. بر این اساس این نظر تصدیق می شد که هیچ کس نباید به سلامتی، زندگی، و اموال دیگران آسیبی برساند (پرهام،۱۳۸۶: ۱۰).
گروه های که تحت تاثیر این اندیشه ها در ایجاد نظام جهوری اسلامی ایران نقش زمینه ای بسیاری داشتند مورد توجه قرار می گیرد.که در این بخش از پژوهش به آن اشاره خواهد شد.
نهضت آزادی
نهضت آزادی ایران در اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ تشکیل شد و سران آن مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی و سید محمود (بعدأ آیت الله) طالقانی بودند. این رهبران در همان زمان عضو شورای عالی «جبهه ملی دوم» بودند که در تابستان ۱۳۳۹ با شرکت خود آنان تاسیس شد، و می توان گفت یکی از مهم ترین و تاثیر گذار ترین فعالان و مبارزانی هستند که با نگرش ناسیونالیستی به مخالفت با شاه ایران پرداختند.
ولی بعدأ با دیگر اعضاء آن شورا اختلافات اساسی پیدا کردند. در زمان تشکیل نهضت آزادی تازه دکتر علی امینی -که سیاست مداری با شخصیت و مستقل از شاه بود- بر اثر فشارهای داخلی و خارجی، نخست وزیر شده بود. جبهه ملی دوم از همان ابتدا همه نیروهای قابل ملاحظه خود را برای کوبیدن امینی به کار انداخت؛ بدون این که برنامه ای اعلام کند، یا خود را برای جانشینی او آماده سازد. «جامعه سوسیالیست ها» به رهبری خلیل ملکی و سازمان نوبنیاد «نهضت آزادی» بر آن بودند که این سیاست غلط است و صرف برخورد منفی با امینی سبب تقویت شاه می شود. در عمل این پیش بینی درست ازآب در آمد. امینی که هم شاه هم جبهه ملی هم زمین داران و هم حزب توده او را می کوبیدند، در تیرماه ۱۳۴۱ ناگزیر از استعفا شد، و به دنبال آن شاه با آغاز انقلاب سفید خود استبداد تاریخی ایران را دوباره برقرار ساخت. نیروهای نهضت آزادی ایران جزء «نهضت مقاومت ملی ایران» بودند که پس از کودتای ۲۸ مرداد با همکاری احزاب و عناصر ملی تشکیل شد. پس از مدت نسبتأ کوتاهی فعالیت «نهضت مقاومت» متوقف شد و سازمان های وابسته به آن رفته رفته جدا شدند. آنچه باقی ماند اعضاء و عناصر ملی- مذهبی آن بودند که در سال ۱۳۳۹ با عنوان «نهضت مقاومت» با رهبری بازرگان و یارانش تجدید فعالیت کردند. همین «نهضت مقاومت» بود که در اردیبهشت سال ۱۳۴۰ به عنوان «نهضت آزادی ایران» تجدید سازمان کرد و به عنوان یک سازمان سیاسی مستقل و منسجم وارد گود سیاست شد. بازرگان و سحابی و طالقانی دست کم اسمأ در شورای «جبهه ملی دوم» ماندند ولی وقتی اولین و آخرین کنگره آن جبهه که در دی ماه ۱۳۴۱ تشکیل شد سیاست خود را دائر بر انحلال احزاب وابسته به خود (یعنی پذیرفتن اعضاء آن ها فقط به شکل انفرادی) تایید و تثبیت کرد، «نهضت آزادی» عملا از آن جدا شد. یک سال پس از آن مصدق از تبعیدگاه خود درمکاتبه شدید اللحنی با جبهه ملی، موضع «نهضت آزادی» و «جامعه سوسیالیست ها» را مبنی بر این که جبهه باید متشکل از سازمان ها (نه افراد) ملی باشد تایید کرد. این منجر به استعفاء شورای «جبهه ملی» شد. به دنبال آن، و به تشویق مصدق (از طریق مکاتبه) چهار سازمان ملی «نهضت آزادی» (بازرگان و یارانش)، «جامعه سوسیالیست ها» (ملکی و یارانش)، «حزب ملت ایران» (داریوش فروهر و پیروانش) و «حزب مردم ایران» (دکتر حبیب الله پیمان و دکتر کاظم سامی و دیگران)، «جبهه ملی سوم» را تشکیل دادند (کاتوزیان،۱۳۹۱: ۳).
جبهه ملی
«جبهه» ملی یک سازمان سیاسی ملی‌گرای فعال در ایران بود. نام جبهه ملی نخستین بار بر گروهی گذاشته شد که همراه دکتر مصدق برای اعتراض به آزاد نبودن انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی در دربار تحصن کردند. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و دستگیری رهبران وفادار به دکتر مصدق فعالیت این جبهه متوقف شد. اگرچه بعضی از فعالان آن در نهضت مقاومت ملی به مبارزه با حکومت ادامه دادند. از مهم ترین اهداف توقف فعالیت این گروه ناسیونالیسم در ایران می توان به ریشه کن ساختن آن به نحوی که تجربه ایران در هیچ کشور صادرکننده نفت تکرار نشود تا منافع اقتصادی و استراتژیک نفت در آینده مورد مخاطره قرار نگیرد. این نهضت که در برنامه‌های تبلیغاتی خود پیروی از راه مصدق و آرمان‌های او را عامل تعیین کننده اتحاد و همبستگی مردم در جهت ادامه مبارزه علیه رژیم کودتا می‌دانست اهدافش را به شرح زیر اعلام نمود: ادامه نهضت ملی و اعاده حیثیت استقلال ایران و برقراری حکومت ملی، مبارزه با حکومت های دست نشانده خارجی اعم از انگلیس و روس و آمریکا، مبارزه با حکومت های دست نشانده خارجی و عمال فساد در ایران بود (اسناد نهضت مقاومت ملی - بدون تاریخ - : ۴۱).
۱-۳- سوسیالیسم
سوسیالیسم^[۸] از ریشه لاتینی سوسیوس^[۹] بهمعنی همراه و شریک یا از واژه‌ی «سوسیال»^[۱۰] بهمعنای اجتماعی، در زبان فرانسه گرفته شده است. سوسیالیسم در اصطلاح معناهای بسیار زیاد دارد، برخی آنرا یک اندیشه، برخی دیگر آن را یک نظریه میدانند امّا به نظر «ابنشتاین» سوسیالیسم «ایدئولوژی است که در مخالفت با کاپیتالیسم قائل به لغو مالکیت خصوصی و خواهان برقراری مالکیت اجتماعی میباشد». این ایدئولوژی درصدد است تا به تحقق مالکیت اجتماعی توسط اتحادیههای کارگری یا پرولتارلیا کمک کند. و بهطور غیرمستقیم توسط دولت (پاسدار همه منافع مردم)، نه گروه های خاص اجرا شود و اصالتدادن به اجتماع، مخلوقات اجتماعی و کاهش یا حذف تقسیمات طبقاتی را هدف خود میداند (ابنشتاین،۱۳۶۶: ۲۷۲).
سوسیالیسم انقلابی از نظر محتوا بیش تر به رفتار انقلابیون ایران شبیه است، سوسیالیستی که راه دستیابی به سوسیالیسم را سرنگونی ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی موجود میداند چراکه چنین ساختارهایی (دولتی) در خدمت طبقه حاکم و سرمایه داری است. مهمترین نمونه آن سنت کمونیستی است که در نظریه انقلابی لنین بر این فرض استوار است که «حزب کمونیست وظیفه هدایت پرولتارلیا را بر عهده دارد و در حزب نیز«انقلابیون» مسئول شکلبندی سیاستها و وظیفه رهبری را دارند.» (ابنشتاین،۱۳۶۶: ۲۸۵).
سوسیالیسم در ایران
سوسیالیسم در ایران را میتوان در گرو دو گفتمان ملیگرایی و گفتمان اسلام سیاسی تحلیل و تبیین نمود. ابتدا گفتمان ملیگرایی سوسیالیستی در دوره قاجار توسط بازرگانانی که به خاطر عدم استقلال اقتصادی در داخل ایران به کشورهای همسایه سفر کردند و موج ماورای  قفقاز را تشکیل دادند؛ وارد ایران شد و زمینه سوسیال دموکراسی باکو، حزب همت و اعتدالیون و اجتماعیون را فراهم و راهحل عقبماندگی ایران را وضع قانون میدانستند. این گفتمان با نشانههایی همچون سکولاریسم، تفکیک قانون عرف و شرع، حذف دین و همچنین مخالفت ‌با اعراب و اسلام فصلبندی میشد و محور اصلی آن ها نشانه «برابری» بود و بیان میکردند کارها زمانی انجام میگیرد که مجموعه ملت «هیأت اجتماعیه» باشد نه اینکه پادشاه به شخصه دولت باشد. از طرفداران این گفتمان میتوان به میرزاآقاخان کرمانی، عبدالرحیم طالبوف تبریزی و زینالعابدین مراغه‌ای اشاره کرد.
دوم گفتمان اسلام سیاسی سوسیالیستی،که نهضت خداپرستان سوسیالیست (محمد نخشب، مهندس جلالالدین آشتیانی، دکترکاظم سامی و غیره)، سازمان مجاهدین خلق (محمد حنیفنژاد، سیدمحسن، حسن نیکبین) و دکترشریعتی قرار دارند. نهضت خداپرستان سوسیالیست در اوایل قدرت «محمدرضاشاه» در سال۱۳۲۲ در ایران تشکیل و بر افکار روشنفکرانی همچون دکترشریعتی تأثیر گذاشتند و شریعتی متأثر از آن ها در نخستین نوشته خود در مقدمه «مکتب واسطه» در سال۱۳۲۴ نوشت: «مکتب واسطه اسلام از میان مکتبهای ایده‌آلسیم و ماتریالیسم، روش رئالیستی دارد، دوم پایگاه سیاسی اسلام نه به شرق و نه به غرب وابسته است سوم، رژیم اجتماعی و اقتصادی اسلام، سوسیالیسم علمی است که بر تفکر خداپرستی استوار است.»( سعیدی،۱۳۸۰: ۴۳۷).
خداپرستان سوسیالیست ایران که در ذیل گفتمان اسلام سیاسی قرار دارند هدف اصلی خود را مقابله با فشارهای ضددینی حزب توده و بهاییها میدانستند و از وضع موجود جامعه ناراضی بودند، لذا به لحاظ فکری مبنای جهانبینی خود را توحید و برابری قرار دادند و از لحاظ اقتصادی به سوسیالیسم گرایش داشتند. و درصدد مبارزه با استبداد برآمدند. بنابراین بهطورخلاصه آن ها خواهان انقلابی اجتماعی در ایران بودند. اما بر خلاف سوسیالیستهای اروپای شرقی و غربی بعد معنویت را به جای ماتریالیسم مارکسیستی میخواستند.
در ادامه باید افزود، یکی از مهم ترین احزاب سیاسی و تاثیر گزار در تاریخ معاصر، حزب سوسیالیتی «حزب توده ایران» بود که در دهم مهر ماه ۱۳۲۰ تأسیس و «سلیمان محسن اسکندری» به عنوان رهبر حزب انتخاب ‌گردید. پس از مرگ «سلیمان محسن اسکندری» تا برگزاری اولین کنگره حزب «ایرج اسکندری» بطور موقت جانشین سلیمان محسن اسکندری می‌شود و ظاهرأ حق امضاء داشت. تا اینکه در مرداد ماه ۱۳۲۰ پس از برگزاری اولین کنگره حزب «نورالدین الموتی» به مقام رهبری نائل می‌گردد، ولی« احدی» او را به عنوان رهبر حزب قبول نداشت. در کنگره دوم، اساسنامه‌ای به تصویب می‌رسد که طبق مصوبات آن مقام دبیرکلی تصریح و حدود وظایف او تا حدودی تعیین می‌شود. در این کنگره «رضا رادمنش» به عنوان دبیر کل انتخاب و به مدت بیست سال، یعنی تا «پلنوم چهاردهم» در این سمت باقی می‌ماند. پس از خلع «رضا رادمنش» از مقام دبیرکلی، «ایرج اسکندری» به مقام دبیر اولی حزب نائل و تا «پلنوم شانزدهم حزب» در این سمت باقی می‌ماند. پس از برگزاری «شانزدهمین پلنوم»کمیته مرکزی حزب توده، در اسفند ماه ۱۳۵۷ در دستان «نورالدین کیانوری» برای مدتی به حرکت در می‌آید (خ‍ن‍دان‌،۱۳۶۲: ۵۴).
در ایران نیز هم زمان با شروع دوره حاکمیت رضاخان، حضور جسته گریخته این اندیشه را شاهدیم و از سال ۱۳۱۵ ظهور سیاسی جدی تر آن را در قالب گروه ۵۳ نفر «تقی ارانی» به خاطر داریم.
در دهه ۲۰، از دو سو شاهد روند رشد و حضور این اندیشه در ایران هستیم، در مناطق شمال و بویژه آذربایجان، هواداران این اندیشه، تا حد تشکیل دولت خودمختار یا مستقل پیش رفتند و در تهران وسایر نقاط نیز حزب توده به یکی از پر سروصداترین تشکیلات حزبی مبدل شد و نشریات رسمی و غیر رسمی مرتبط با اندیشه های مارکسیستی، موج آفرین صحنه های فرهنگی- اندیشه ای کشور شدند و بسیاری از اذهان و ظرفیت های فکری کشور را تحت تأثیر خود قرار دادند و مارکسیسم و اندیشه های سوسیالیستی به یکی از پرجاذبه ترین جریان های فکری سیاسی کشور تبدیل شد. البته توفیق این جریان فکری در سطوح روشن فکری به مراتب بیش تر از توفیق آن در توده مردم بود و تعارض بنیان های فکری- اعتقادی مارکسیسم با مذهب و فرهنگ توده مردم، مانع از توفیق همه آن در این عرصه بود (حاضری، ۱۳۷۷: ۱۲۰).
شاید بتوان گفت سوسیالیسم در تعبیر مارکسیست- لنینیستی آن به همان سرعت اعجاب انگیزی که رشد کرده بود، سراشیبی سقوط را نیز طی کرد. عوامل چندی در این فرایند دخالت داشته اندکه اجمالأ به آن ها اشاره می کنیم:
۱- سوسیالیسم توانست به سرعت تا حد ایدئولوژی یک حکومت برخاسته از انقلاب اجتماعی صعود نماید، ولی همین عامل که البته فرصت های زیادی برای تبلیغ و اشاعه همین ایدئولوژی در اختیار آنان گذاشت، تبدیل به یک عامل بازدارنده شد. چراکه کلیه عملکردها و اقدامات این حکومت به حساب ماهیت این اندیشه ثبت می شد و حکومت شوروی بویژه از دوران «استالین» به بعد تصویری خشن و پرخفقان از خود به نمایش گذاشته بود،که با بزرگ نمایی اردوگاه مقابل و رقیب، دستاورد این ایدئولوژی را غیر قابل دفاع نمود.
۲.پس از جنگ جهنی دوم، مسئله تقسیم حوزه نفوذ هریک از دو بلوک و تفاهم هایی که در این زمینه بین دو ابر قدرت آن روز به عمل آمد، بسیاری از ناظران هوشمند و بسیاری از آزادی خواهان، شاهد همین مسئله بودند که منافع استراتژیک و حیاتی اتحاد جماهیر شوروی، در موارد متعدد، منافع خلق های محروم را تحت الشعاع خود قرار می دهد.
۳-این دو مسئله از دید صاحبان بصیرت در ایران نیز مغفول نماند. به ویژه آنکه عملکرد حزب توده، در نمونه های بومی این کاستی ها را به وضح نشان می داد. ایرانیان شاهد بودند که در ماجرای نهضت ملی شدن صنعت نفت، توده ای ها، به جای دفاع از حقوق ملی، از اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی دفاع می کردند و از امکانات و تشکیلات خود به نحوموثر در مقابله با دشمنان نهضت استفاده نکردند و در نهضت ۱۵ خرداد ۴۲ نیز رژیم شوروی، به امید دریافت سهم خود از امتیازات اعطایی شاه، هم صدا با رژیم شاه مقاومت مردم را «ارتجاع سیاه» نامیدو از آن به عنوان تلاش ایادی فئودال های متضرر شده از اصلاحات ارضی مترقی شاه یاد کرد.
اینگونه عملکردها همراه با توبه نامه ها و موضع سازشکارانه ای که برخی مارکسیست های قدیمی در مورد شاه اتخاذ کردند، آنچنان وجه و اعتبار مارکسیسم از نوع توده ای و روسی آن را از بین برد، که اتفاقات خشن و بی رحمانه ای تحت عنوان تصفیه حساب درون گروهی به وقوع پیوست و اعتبار آن ها نزد مردم و هوادارانشان افت شدیدی پیدا کرد (حاضری، ۱۳۷۷: ۱۱۷).
ب- ایدئولوگ های انقلاب اسلامی ایران:
در این قسمت به ایدئولوگ هایی اشاره خواهد شد که در به وجود آمدن جریان انقلاب اسلامی ایران نقش مهمی داشته اند و هر کدام شان جریان و اندیشه ی را دنبال نموده اند. در این مسیر مبارزاتی را آغاز کرده و آموزه ای را مطرح کردند که در شکل گیری و جهت یافتن انقلاب اسلامی ایران تاثیر بسیار زیادی داشته است. اشخاصی که در این قسمت به آن ها اشاره می شود، امام خمینی، دکتر علی شریعتی و آیت الله مطهری هستند.
۱- امام خمینی:
یکی از مهم ترین ایدئولوگ هایی که در جریان به وجود آمدن انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نقش داشته است امام خمینی می باشد زیرا به شیوه نوین از گروه های سیاسی دیگر به مبارزه سیاسی پرداخته است. امام خمینی در سخنرانی های خود برای طلاب، از حکومت روحانیون حمایت می‌کرد، اما در اعلامیه‌های عمومی بحث روشنی از این گونه حکومت به میان نمی‌آورد و از کاربرد ولایت فقیه خودداری می‌نمود. حتی اطرافیان او بعدها مدعی شدند که کتاب ولایت فقیه از جعلیات ساواک و یا یادداشت های اصلاح‌نشده یکی از طلاب بوده‌است.
در عوض، او استراتژی سال ۱۳۴۲، یعنی حمله به نقطه ‌ضعف های اصلی رژیم را ادامه می‌داد. شاه را به خاطر فروش کشور به امپریالیست‌ها و کمک به اسرائیل، نقض مشروطیت و زیرپانهادن قانون اساسی، حمایت از ثروتمندان و استثمار فقرا، نابودی فرهنگ ملی، تشویق و اشاعه فساد و هدر دادن منابع با ارزش کشور در قصرها، خرید تسلیحات، نابودی کشاورزی و در نتیجه وابسته ساختن هرچه بیش تر ایران به غرب، مورد انتقاد قرار می‌داد. او ضمن مقایسه شاه با یزید، مومنان را به سرنگونی رژیم پهلوی و بیرون راندن امپریالیست ها، فرامی‌خواند (آبراهامیان،۱۳۸۷: ۵۹۰).