در مناطق حاشیه نشین خرده فرهنگ های خاص مناطق کوچک هر یک از خانوارها که قبلا ساکن آن بودند مشاهده می شود و اجتماعاتی در دل جامعه رخ عیان می کند. این فرهنگ ها بسیار دیر جذب فرهنگ های شهری می شوند و این امر و نیز فقر فرهنگی افراد امکان نفوذ از نظر فرهنگی و اجتماعی را در آنها برای اجرای برنامه های مختلف اجتماعی ، چون بهداشت و تنظیم خانواده و غیره مشکل می کند. خصایص کنش روستایی که سنخیتی با زیست شهر ندارد، به شاکله عقیدتی زیست شهری مبدل می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۶- تراکم جمعیت
ترکیب سنی جمعیت در این مناطق نشان می دهد که علی رغم جوان بودن بیشتر رؤسای خانواده ها بعد خانواده وسیع است . متوسط تعداد جمعیت هر خانوار حدود ۵/۴ درصد می باشد که با در نظر گرفتن مساحت کم منازل موجود در مناطق حاشیه نشینی به تراکم بیش از حد جمعیت در این مناطق پی خواهیم برد.
۷- فقدان یا کم بودن امکانات آموزشی و رفاهی و پایین بودن سطح سواد و تحصیلات.
در حاشیه شهرهای  ایران ، آموزش و پرورش به بدوی ترین شکل ممکن رواج دارد، به این معنا که عدم تخصیص بودجه متناسب برای امر آموزشی و پرورش این نقاط جدای از آنکه باعث کم سواد شدن حاشیه نشینان شده است، موجب گردیده که تا فرایند جامعه پذیری ، در میان کودکان و نوجوانان حاشیه نشین فرآیندی ناقص و عقیم باشد نقصانی که در رشد بالای انحرافات اجتماعی نمود می یابد. به صورت خلاصه به لحاظ پایین بودن سطح آگاهی و مشکلات معیشتی و فقدان امکانات آموزشی و غیره نرخ با سوادی بسیار پایین است.
حدود ۵/۲ درصد افراد این مناطق میزان تحصیلات خود را در سطح دیپلم و فوق دیپلم بیان کرده اند. و افت تحصیلی خود را در آموزشی شدیدی در این مناطق دیده می شود. نمونه فقدان امکانات آموزشی طرح تعطیلی بعضی مدارس حاشیه تهران و یک روز درمیان تشکیل شدن کلاس ها برای دانش آموزان بود که در رسانه ها مطرح شد.
۸- اعتیاد
از عوامل گرایش به اعتیاد ، فقر، بیکاری، فقدان برنامه صحیح جهت پرکردن اوقات فراغت، نابرابری های اقتصادی و اجتماعی و در دسترسی بودن مواد مخدر را می توان نام برد. معمولاً در مناطق حاشیه نشین بسیاری از این عوامل قابل رویت است و بدان جهت اعتیاد به مواد مخدر در بین جوانان این مناطق و همچنین خرید و فروش مواد افیونی روز به روز افزایش می یابد.
۹- منبع و مرکز انحرافات و کجروی های اجتماعی
مارشال کلینارد می گوید : حاشیه نشینی مساله و عارضه ای شهری است و منشاء عمده بزهکاری و جرم می باشد. آسیب های اجتماعی، سهم بالایی از وقوع جرم و جرائم در کشور به حاشیه نشینان اختصاص یافته است، به دلیل عدم تطابق هنجاری و نائل نشدن به یک شناخت اجتماعی حاشیه نشینان و همچنین سطح نازل معیشت اقتصادی این طبقه اجتماعی، یک نوع انحرافات نهادینه شده در کنش آنها به چشم می خورد، قاچاق مواد مخدر و جنایت های مبتنی بر هیچ انگاری ارزش های اجتماعی از موارد قابل ذکر هستند.
فقر و ناتوانی یا عدم تمایل بازار رسمی اقتصاد شهر، به جذب حاشیه نشینان، آنان را به بازار فعالیتهای غیررسمی می کشاند. بازاری که بخشی از محصولات آن در زمره امور ممنوع و بزهکارانه مثل مواد مخدر، دزدی، فحشاء هستند. کمبود یا فقدان مراکز تامین خدمات امنیتی و  انظباتی مانند پاسگاه ها و کلانتری ها در این مناطق آنها را بدل به مراکز امن و خالی از نظر برای افراد و گروههایی کرده است که به شیوه های بزهکارانه ارتزاق می نمایند.رواج مشاغل کاذب و غیررسمی فقر مفرط اقتصادی و همچنین عدم مهارت فنی در میان مهاجران حاشیه نشین ایران، مشاغلی را رواج داده که در متن زیست شهری به وضوح قابل رویت است، دستفروش قاچاق، کالا، دلالی های کاذب امروز نه تنها در حاشیه شهر بلکه در متن شهرها نیز نمود تام دارد. سطح نازل آموزش و پرورش و سواد در حاشیه شهرهای ایران، آموزش و پرورش به بدوی ترین شکل ممکن رواج دارد ، به این معنا که عدم تخصیص بودجه متناسب برای امر آموزش و پرورش این نقاط جدای از آنکه باعث کم سواد شدن حاشیه نشینان شده است، موجب گردیده که تا فرایند جامعه پذیری ، در میان کودکان و نوجوانان حاشیه نشین فرآیندی ناقص و عقیم باشد نقصانی که در رشد بالای انحرافات جامعه نمود می یابد.
۱۰- آشوب های اجتماعی
حاشیه نشینی جایگاهی در امنیت ملی نیز دارد به خصوص در جهانی که قسمت اعظم سرکردگان آن حامی ما نیستند و ما برای آنها وصله ناجور محسوب می شویم. افراد سنین جوان با توجه به احساس محرومیت نسبی و عدم توانایی ارضای نیازهای خود به صورت بالقوه به ناراضی هایی تبدیل می شوند که ممکن است با وقوع هر حادثه ای یا با سازماندهی شدن به وسیله ارازل و اوباش و یا در قالب موب ها به بر هم زدن امنیت عمومی و اخلال دست بزنند. این مسئله محدود به ایران یا استان خوزستان و کلان شهر اهواز نیست و حتی شورش های فرانسه در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷ نیز به نوعی متاثر از این مسئله بود. به ویژه وقتی موب ها از یک قومیت خاص یا یک مذهب خاص باشند. بعضی از تحلیل گران حاضر در فرانسه به صورت نمونه احساس هویت دینی و آپارتاید مذهبی در فرانسه را از عوامل دامن زده شدن به احساس محرومیت نسبی و به تبع آن نارضایتی در فرانسه می نامند.
۱۱- پیامدهای اجتماعی
هویت قومی، پایبندی به سنت ها، فقدان تخصص، بی سوادی و کم سوادی، درآمد پایین و به خصوص فرهنگ مستقل حاشیه نشینی، منشاء و محل تجمع کودکان فراری، کودکان خیابانی و کارتن خواب ها، گروه گرایی و قوم گرایی شدید و همکاری با هم در فراز قانون و عدم همکاری با مامورین انتظامی و مامورین انتظامی و مامورین دولت.
۱۲ -پیامدهای فرهنگی
فرهنگ قانون گریزی، ضعف در تعلق به هویت شهری، واگرایی شدید نسبت به قوانین شهری، انزواطلبی، احساس غریبه بودن و بیگانگی، اختلال در هویت ( این پدیده را برای اولین بار در جهان غرب روبروت ا. سی. پارک آمریکایی از سردمداران جامعه شناسی شیکاگو، شاگرد جرج زیمل^[۳۳] و نیز ایورت استونگویست، شاگرد پارک تحت عنوان مهاجرت انسانی و منازل حاشیه نشین مورد مطالعه قرار دادند. از نظر آنها، انسان حاشیه نشین شخصیتی ا ست که از حاصل برخورد یا پیوند دو نظام فرهنگی متفاوت و احیاناً متخاصم ظهور می یابد. به نظر آنها او آشنای بیگانه ای است که نسبت به دو نظام فرهنگی احساس کاملاً متعلق و متمایل نمی داند (مثنوی، عطاء  الله ) .
۱۳- مسکن غیرقابل اطمینان در قبال حوادث طبیعی
بسیاری از افراد در  این مناطق، خانه سازی بر اساس اصول استاندارد ندارند و لذا اکثر این
خانه ها در قبال حوادث طبیعی مانند زلزله و توفان هیچ مصونیتی ایجاد نمی کنند. شهرک های این مناطق با مواد و مصالح کم دوام و برخی جاها زاغه نشینی است. همچنین ساخت و ساز در  ابعاد کوچک و غیر استاندارد.
۱۴- پیامدهای روانشناختی
پریشانی، بی هویتی(نداشتن هویت می تواند به نوعی افراد را نسبت به پیرامون خود بی توجه کند و برای کسب آن و دست یابی به یک پایگاه اجتماعی که از طریق آن خود را به اجتماع شهر نشینی نزدیک کند دست به هر کاری که آنان را از نظر مالی تامین کند، می زنند). (غلامرضا شهریاری).
۱۵- پیامدها برای مدیریت شهری
درجه بالای ریسک بی ثباتی محیط کسب و کار برای مدیران، تحمیل هزینه های پیش بینی نشده و سنگین بر مدیریت شهری، تحمیل تغییرات ناخواسته در برنامه ریزی های کلان.
۱۶- توسعه آثار منفی زیست محیطی و عقب ماندن از توسعه پایدار.
۱۷- بلا استفاده مانده بخشی از سرمایه گذاری ناشی از ساخت و ساز به دلیل عدم وجود امکانات و تاسیسات زیربنایی.
۱۸- افزایش روند جذب در حاشیه های شهری علیرغم وجود معضلات انباشته قبلی (مهدی دهقان).
۱۹- ضرورت ترجیح نظام توزیع متعادل بر رونق اقتصادی.
۲۰- انجام رشد اقتصادی به موازات توزیع غیرمتمرکز آن( سید سعید زاهد).
۲-۱۵٫ پیشینه تحقیق
پیرامون مساله مورد بررسی یعنی عوامل موثر در شکل گیری حاشیه نشینی در پژوهش حاضر، تعدادی از مطالعات انجام شده توسط دیگران که در دست رس بود، به طور خلاصه در این قسمت بررسی و مرور شده و برای سهولت در انجام کار به دو دسته تحقیقات داخلی و خارجی تقسیم شده اند.
۲-۱۵-۱٫ تحقیقات داخلی انجام شده
مطالعات متعددی در ایران نیز بر روی حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر رسمی انجام شده است که برگرفته شده از دیدگاه های مورد اشاره بوده اند.
در سال ۱۳۴۳ وزارت آبادانی و مسکن (مدیریت امور اجتماعی) بررسی های مورد چندی را درباره وضع حاشیه نشینان شهرهای تهران، آبادان، همدان، مشهد، کرمانشاه، اهواز و بندرعباس آغاز کرد. این مطالعات حاصل ماموریت های اداری کارشناسان بود که به رغم محدودیت های اجرایی، نبود امکانات و تسهیلات لازم برای بررسی، و حساسیت های سیاسی، فقط توانستند تصاویری هر چند توصیفی از وضع زندگی آلونک نشینان، زاغه نشینان و حلبی آبادها ارائه کنند. این مطالعات موردی فقط بیان توصیفی از مشکل حاشیه نشینی بود که برای نخستین بار در محافل کارشناسان، برنامه ریزان و مدیران اجرایی مطرح می شد.
در سال ۱۳۵۰ مدیریت بهداشت و رفاه اجتماعی سازمان برنامه و بودجه بر روی وضعیت اقتصادی و اجتماعی حاشیه نشینان مطالعاتی را آغاز نمود و نتایج آن تحت عنوان « گزارش برنامه عمران و رفاه حاشیه نشینان شهری» منتشر گردید. محدوده جغرافیایی و شهری آن طرح، ۱۴ شهر بزرگ کشور (با بیش از یکصد هزار نفر جمعیت) بود. اجرای این طرح، علاوه بر شناسایی مسائل حاشیه نشینان، اقدامی در خصوص تجهیز و توسعه بخش مطالعات جامعه شناسی شهری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی نیز به شمار می رفت.این طرح فقط در شهرهای بندرعباس، اهواز، بوشهر، همدان، کرمانشاه و تهران ( در مراحل مقدماتی) اجرا شد و نتایج مطالعات و بررسیها به صورت جزوه انتشار یافت.در نیمه دوم سال ۱۳۵۰ موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران بنا به درخواست سازمان برنامه و بودجه، طرح گسترده ای برای مطالعه حاشیه نشینی در کشور آغاز کرد. محدوده جغرافیایی این طرح، ۱۴ شهر بزرگ کشور (بیش از یکصد هزار نفر) بود. اجرای این طرح، علاوه بر شناسایی مسائل حاشیه نشینان، اقدامی در خصوص تجهیز و توسعه بخش مطالعات جامعه شناسی شهری موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی نیز بود. این طرح فقط در شهرهای تهران، بندرعباس، همدان، کرمانشاه، بوشهر و اهواز تهیه شد و نتایج مطالعات و بررسی ها بصورت نشریاتی فقط برای چند شهر انتشار یافت.
مطالعات گروه توسعه اجتماعی جوامع ویژه (جوامع حاشیه نشین، عشایری و خوش نشینان روستایی) در برنامه پنجم عمران در سال ۱۳۵۱ با ارزیابی طرح های قبلی خانه سازی و عمران جوامع یاد شده، دیدگاهی نو درباره توسعه و عمران جوامع محروم ارائه کرد.زاهد زاهدانی در سال ۱۳۵۵ بنا به درخواست برنامه و بودجه به بررسی اجمالی حاشیه نشینان شهر کرمان پرداخت.
از دیگر مطالعات انجام شده قبل از انقلاب می توان به مطالعات مربوط به حاشیه نشینان شیراز، آلونک های شهرآرا، آلونک نشینان سلسبیل شمالی، ساکنان تپه هگمتانه- حیطه قائنی ها نام برد. در سال ۱۳۵۵ شکوئی کتابی تحت عنوان حاشیه نشینان شهری به چاپ رساند و در این کتاب به بیان ویژگی های حاشیه نشینان و مشکلات آنان اشاره نمود.
دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۸ در مطالعه مقدماتی درباره زور آباد کرج علل گسترس زورآبادها را، افزایش درآمد نفت در سال های ۵۳ – ۵۲ و تشدید وابستگی ها و پیدایش اختلاف فاحش میان روستا و شهر در زمینه های مختلف می دانددانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۸ در گزارش طرح تحقیقاتی خود به بررسی خوش نشینان سیستان پرداخت. در این گزارش شرایط اقلیمی و کمبود آب و خشک شدن رودخانه هیرمند انگیزه مهاجرت بوده و مهاجرتها بیشتر بخاطر یافتن کار بوده استاز دیگر مطالعات می توان به حاشیه نشینان و خانه های ارزان قیمت انتشارات دانشگاه تبریز از دکتر حسین شکویی اشاره نمود که در رابطه با شکل گیری سکونت گاه های غیررسمی در شهر و علل توسعه زاغه ها و طبقه بندی زاغه های شهری می باشد. همچنین فرهنگ مناطق حاشیه نشینی و طبقه بندی آنان از جهات فیزیکی را مورد بحث قرار داده است.زنده دل در سال ۱۳۶۱ در کتاب خود به عنوان حاشیه نشینی، خصیصه های عمده آن را ذکر می کند و حاشیه نشینی را تنها به فرم مسکن یا موقعیت جغرافیایی محل سکونت مربوط نمی داند، بلکه معتقد است حاشیه نشینان از نظر اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی نیز با دخالت نه شهری و نه روستایی دست به گریبان هستند.دفتر مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در سال ۱۳۶۲ در تحقیقی به بررسی حاشیه نشینی و حلبی آبادها در تهران پرداخت.در سال ۱۳۶۶ حسین زاده دلیر طرحی تحقیقاتی تحت عنوان « حاشیه نشینان تبریز» به انجام رسانید که در این تحقیق حاشیه نشینان تبریز را مورد مطالعه قرار داده و نتایج آن توسط دانشگاه تبریز منتشر گردید.
بابائی پور در سال ۱۳۶۶ در مطالعه ای که برای سازمان برنامه و بودجه همدان انجام داد به بررسی مسائل حاشیه نشینان همدان پرداخت. وی معتقد است حاشیه نشینان عموماً مهاجرین روستایی هستند که در خارج از محدوده شهر و بدون مجوز نقشه ساختمانی اقدام به احداث ساختمان می نمایند و از تسهیلات شهری بی بهره اند.در سال ۱۳۶۶ اکبری در گزارشی که برای سازمان برنامه و بودجه استان سیستان و بلوچستان تهیه کرد، علل و چگونگی گسترش حاشیه نشینی در شهر زابل را در نیم قرن اخیر تغییرات و دگرگونی ها در نظام حاکم بر زراعت و کشاورزی در منطقه می داند که باعث مهاجرت روستائیان به حاشیه شهر شده است.در سال ۱۳۶۹ عطائیان و موسوی و نبات چیان در یک طرح تحقیقاتی به بررسی حاشیه نشینی در شهر زنجان پرداختند و در آن تاریخچه شهرنشینی را مورد بررسی قرار دادند. آنها حاشیه نشینی را یک پدیده اجتماعی و اقتصادی در شهر زنجان می دانند.دفتر مطالعات اقتصادی و اجتماعی استانداری کردستان در سال ۱۳۶۹ در یک گزارش به بررسی حاشیه نشیان تفتان سنندج پرداخت و حاشیه نشینی سنندج را معلول نابسامانی های متعدد و مزمن اقتصادی اجتماعی می داند و دوای اصلی جلوگیری از حاشیه نشینی را حرکت مدون بلند مدت در سطح ملی و منطقه ای می داند.زاهد زاهدانی در سال ۱۳۶۹ کتابی تحت عنوان حاشیه نشینی توسط انتشارات دانشگاه شیراز منتشر و تألیف نمود. این کتاب دارای سه بخش است. بخش اول طرح مسئله بخش دوم حاشیه نشینی در ایران، بخش سوم راه حل های رفع پدیده حاشیه نشینی را مطرح می کند.وی مفهوم حاشیه نشین را به معنای اعم تمام کسانی می داند که در محدوده اقتصادی شهر ساکن هستند ولی جذب نظام اقتصادی شهر نشده اند، جاذبه شهر و رفاه شهری، این افراد را از زادگاه خویش کند و به سوی قطب های صنعتی و بازارهای کار می کشد و اکثرا مهاجرین روستائی هستند که به منظور گذران بهتر زندگی راهی شهرها می شود.
پیران مطالعات بی شماری بر روی مسکن نابهنجار و سکونت گاه های غیر رسمی داشته است. ایشان در شماره های ۳، ۴ و ۵ اطلاعات سیاسی و اقتصادی در سال ۶۶ ابتدا به شهرنشینی شتابان و ناهمگون اشاره نموده و به مباحثی بسیار جالب در رابطه با زمینه های تاریخی پیدایش مسکن ناهنجار در ایران و جهان سوم پرداخته و در شماره های بعدی در سال ۶۷، آلونک نشینی در تهران را مورد بررسی قرار داده است که در این ارتباط ضمن تشریح کامل مسائل، به مشکلات آلونک نشینان مناطق ۲، ۴، ۸، ۱۰، ۱۵، ۱۶ و ۲۰ شهرداری تهران که حدود ۰۰۰،۸ نفر در آن زمان بودند، پرداخت. در این پژوهش مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی آلونک نشینان مورد شناسایی قرار گرفته و با تحلیل مسکن نابهنجار، راه حل هائی جهت بهبود وضعیت این مناطق خصوصا در بعد مسکن ارائه گردید. وی معتقد است در بررسی مسکن و نوع مشاغل آسیب های اجتماعی و جرم و … توجه کرد.از سال ۱۳۷۲ تحقیقی به نام حاشیه نشینی در ایران: علل و راه حل ها، توسط مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی ایران شروع شد. در گزارش مرحله اول این پژوهش، فشرده ای از وضعیت اسکان غیر رسمی در جهان و آخرین رویکردها به آن، گزارشی از میزگرد بر پا شده در مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری درباره حاشیه نشینی و چکیده بخشی از تحقیقات انجام شده در این مورد ارائه گردید. در این گزارش آمده که حاشیه نشینان در غیاب برنامه ریزان، خود برای خود برنامه ریزی می کنند. این مطالعات نشان داد که دو کاستی اساسی در نظام برنامه ریزی فضائی کشورهای توسعه یابنده، عللی اساسی برای تبلور پدیده اسکان غیر رسمی، به شکل موجود آن، در این کشورهاست:
-  عدم توجه به توان و نیازهای بخش عمده ای از ساکنان شهرها (کم درآمدها) در برنامه ریزی و طرح ریزی کالبدی
-  عدم توجه به ضرورت قرار گرفتن برنامه ریزی شهری در چارچوب برنامه ریزی منطقه ای گزارش مرحله دوم (سال ۱۳۷۳) با نام چهره نمائی آبادی های پیرامون ده شهر (اراک، اصفهان، اهواز، بندرعباس، تبریز، تهران، زاهدان، شیراز، مراغه و مشهد) برای شناسادن ابعاد اسکان غیر رسمی در پیرامون شهرهای کوچک و بزرگ ایران بود. این بررسی نشان داد:
-  تمام شهرهای مذکور پس از اعمال قواعد طرح های جامع، دچار رشد شتابان جمعیت در آبادی های پیرامونی گشته اند.
-  پدیده اسکان غیر رسمی همچون موجی از مرکز شهرها به پیرامون آنها گسترش می یابد
-  سکونت گاه های غیر رسمی، حتی در کلان شهر تهران، از شعاع ۳۰ کیلومتری از مرکز فراتر نمی روند. در حالی که شهرهای اقماری برای میان درآمدها، با فاصله ای بیشتر از این هم احداث می شوند. این امر توجه به برنامه ریزی برای اسکان کم درآمدها را در حریم شهر و نزدیک محل اشتغال، گوشزد می نماید.نتایج این گزارش، لزوم توجه به محتوی برنامه ریزی های کالبدی و نیز ضرورت دگرگونی نظام برنامه ریزی فضائی را برای جلوگیری از غلبه اسکان غیر رسمی بر شهرسازی رسمی آشکار کرد. گزارش مرحله سوم تحت عنوان پویایی زندگی در اسکان غیر رسمی تهیه شد که بدنبال شناسایی خصایص اجتماعی، اقتصادی و مسکن خانوارهای ساکن در چند سکونت گاه غیر رسمی اطراف تهران بوده است.
در گزارش مرحله چهارم (۱۳۷۳) با نام برنامه ریزی توسعه، برنامه ریزی کالبدی و اسکان غیررسمی، حاصل مطالعات مراحل قبل برای رابطه اسکان غیر رسمی با برنامه ریزی توسعه و کالبدی، با توجه اصلی به کاستی های نظام برنامه ریزی کالبدی در کشورهای توسعه یابنده و ایران ارائه شده است.گزارش مرحله پنجم (۱۳۷۴) با نام شهروند دانستن کم درآمدها، به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات و راه حل ها پرداخته است.در سال ۱۳۷۷ شهرداری منطقه ۶ تهران در خصوص ساماندهی اسکان غیر رسمی مطالعاتی انجام داده است. در این تحقیق اسکان غیر رسمی به شیوه و فضای خاصی از زندگی گفته می شود که در تمامی و یا غالب جهات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، حقوقی و … با کل شهر و بخش های مجاور خود تفاوت اساسی دارد. در این تحقیق، اسکان غیر رسمی را دارای مفهومی نسبی می داند و بنابر مقتضیات زمانی از شدت وحدت متفاوتی برخوردار است که در مقایسه با محیط پیرامون آن تعریف می شود.در سال ۱۳۷۹ زبر دست و همکارانش طرحی تحقیقاتی تحت عنوان «بررسی گسترش سکونت گاه های خودرو در اطراف کلان شهر تهران» در دانشگاه تهران به مرحله اجرای در آوردند.شیخی در سال ۱۳۸۰ در رساله دکتری خود فرایند شکل گیری و دگرگونی سکونت گاه های خودرو پیرامون کلان شهر تهران نمونه موردی اسلام شهر، نسیم شهر و گلستان را مورد بررسی قرار داد. وی در این پژوهش ابتدا به تعریف و تشریح سکونت گاه خودرو می پردازد. سپس چارچوب نظری پایه در مورد سکونتگاه خودرو را مطرح می کند. در مرحله بعد فرایند شکل گیری، دگرگونی و مراحلی رشد سکونت گاه های خودرو در شهرها مذکور را بررسی می کند.داودپور در سال ۱۳۸۰ در رساله دکتری خود به بررسی ویژگی های سکونت گاه های خودرو در اطراف کلان شهرها نمونه موردی تهران پرداخت، وی معتقد است سکونت گاه های خودرو پدیده ای است حاصل شرایط اقتصادی اجتماعی کلان شهرها که در زمان های متفاوت اشکال مختلفی پیدا می کند. وی ابعاد مختلف اقتصادی اجتماعی جمعیتی و کالبدی این سکونت گاه ها را مورد ارزیابی و مطالعه قرار داد.
پیامدهای منفی گسترش سکونت گاه های غیر رسمی مشکلات زیادی برای سازمان های خدماتی و خصوصاً شهرداری ها بوجود آورده و به همین دلیل بعضی از شهرداری های کشور نظیر شهرداری مشهد قبل از مطرح شدن بحث توانمند سازی توسط دولت، مطالعات ویژه ای بر روی حاشیه نشینی در مشهد نمود و کتابی تحت عنوان حاشیه نشینی و راه کارهای مقابله با آن در سال ۸۲ به چاپ رساند.حجم و گستردگی و روند رو به افزایش سکونت گاه های غیر رسمی در کشور و حاد شدن مسائل و مشکلات ناشی از گونه ای از شهرنشینی، تحت عنوان اسکان غیر رسمی، باعث شد وزارت مسکن در سال ۷۹ از دولت درخواست نماید جهت رفع مشکل حاشیه نشینی در شهرها و اسکان غیر رسمی گروه های کم درآمد چاره اندیشی نماید. پس از موافقت دولت، متعاقب این مساله تشکیل تیم های کارشناسی برای بررسی موضوع از سال ۸۰ تا ۸۱ تشکیل، که در نهایت منجر به تهیه سند توانمندسازی اسکان غیر رسمی گردید. سند توانمند سازی پس از بررسی در جلسه مورخ ۱۹/۱۱/۸۲ هیأت دولت تصویب و در تاریخ ۲۶/۱۱/۸۲ ابلاغ گردید.هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۹/۱۱/۸۲ بنا به پیشنهاد شماره ۰۲/۱۰۰/۲۷۱۷ مورخ ۲۶/۵/۸۲ وزارتخانه های مسکن و کشور و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران سند توانمند سازی سکونت گاه های غیر رسمی را تصویب نمود.
سند توانمند سازی و ساماندهی سکونت گاه های غیر رسمی از تاریخ ابلاغ این تصویب نامه مرجع تعریف مشترک اسکان غیر رسمی و حاشیه نشینی شهری و مبین اصول، راهبردها و سیاست گذاری های بخشی و زمینه ساز طرح قوانین و مقررات مورد نیاز برای اجرای سیاست ها و راهکارها و برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور خواهد بود.
ستاد ملی توانمند سازی و ساماندهی سکونت گاه های غیر رسمی با عضویت وزرای مسکن و شهرسازی، کشور، نیرو، بهداشت و درمان و آموزش و پزشکی، کار و امور اجتماعی، صنایع معادن، اطلاعات، دادگستری و رؤسای سازمانهای حفاظت محیط زیست و مدیریت و برنامه ریزی کشور تشکیل می شود. ریاست ستاد یاد شده بر عهده وزیر مسکن و شهرسازی و دبیرخانه آن وزارت مسکن و شهرسازی خواهد بود.