بیشتر داروها از طریق انتشار ساده از سد غشایی عبور می کنند. بنابراین ضریب توزیع آب در روغن و pKa داروها اهمیت زیادی در مکان جذب و درجه جذب در دستگاه گوارش دارد. داروهای اسیدی ضعیف در معده عمدتا غیر یونیزه هستند بنابراین نسبتاً خوب آنجا جذب می شوند؛ در حالی که داروهای بازی ضعیف در معده یونیزه شده و نمیتوانند به طور قابل ملاحظه ای از سطح معدی جذب شوند. بنابراین به منظور افزایش جذب معدی بازهای ضعیف و کاهش جذب معدی اسیدهای ضعیف، می توان محیط معده را به وسیله تجویز داروهای بازی و یا آنتی اسیدها، بازی کرد. بازها و اسیدهای قوی به علت درجه یونیزاسیون بالا، جذب ضعیفی دارند؛ از آنجا که روده کوچک دارای pH مناسب (حدود ۶٫۵ برای جذب اسیدها و بازهای ضعیف مناسب است) و سطح تماس بالا (تقریبا بیست فوت طول از پیلور تا سکوم) مکان اصلی جذب محسوب می شود (۹).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱-۲- انحلال
انحلال عبارت از روندی که در آن ماده جامد به درون یک حلال وارد می شود تا محلولی را تشکیل بدهد، به عبارت ساده تر، حالتی است که در آن ماده جامد حل می گردد، اساس آن بر تمایل مولکول های جسم جامد و حلال قرار دارد. اشکال دارویی جامد و سیستمهای پراکنده جامد- مایع پس از تجویز، داخل مایعات بیولوژیک حل شده و سپس جذب گردیده و وارد خون می گردند. در تعیین سرعت انحلال داروها از اشکال دارویی جامد در شرایط استاندارد، روندهای فیزیکوشیمیایی زیادی را علاوه بر روند انحلال مواد شیمیایی خالص، باید در نظر گرفت و خواص فیزیکی اشکال دارویی، رطوبت پذیری شکل دارویی، قدرت نفوذ در محیط حلالیت، روند باز کردن، روند باز شدن و جدا شدن اشکال دارویی، جزء عواملی هستند که در خصوصیات انحلال داروها دخالت دارند.(۱۰)
۲-۱-۳- نظریه های انحلال
در دهه های گذشته، دانش مربوط به روش شناسی انحلال از نظر تئوری و عملی به سرعت رشد کرده است. به خوبی روشن است که در پدیده انحلال یک ماده جامد، مولکول های دارو باید از سطح جامد جدا شده و سپس با روند انتقال به حلال وارد شوند. نظریه های انحلال را می توان در قالب سه مدل فیزیکی مختلف مطرح نمود. این مدلها به تنهایی یا تواما مکانیسمهای سرعت انحلال را مطرح می نمایند (۱۱).
الف. مدل لایه انتشار
این مکانیسم ساده ترین حالت این سه مدل است که شامل یک غشای نازک ساکن از مایع بر روی سطح جامد است. این مدل احتمالاً در ابتدا به وسیله نرنست و برونر پیشنهاد شده است. به نظر می رسد که غشای نازکی از مایع با سرعتی کاهنده در جهت عمود بر سطح به ضمانت L موجود می باشد. واکنش در غشای بینابینی جامد-مایع سریع می باشد. هنگامی که مولکول های جامد از سطح بینابینی غشا مایع-غشا محیط انحلال، عبور کرد، اختلاط فوری پیش آمده و اختلاف غلظت از بین خواهد رفت. بنابراین سرعت حرکت جامد، و در نتیجه سرعت انحلال بر اساس انتشار مولکول هادر غشای مایع به وسیله حرکت برونین معین می گردد. داروهای بسیار محلول نظیر کلرور سدیم معمولاً مطابق مدل لایه انتشار حل می گردند.
ب.مدل لایه بینابینی
در این مکانیسم فرض بر این است که واکنش در سطح جسم جامد صورت گرفته و بنابراین انتشار در سرتاسر سطح بینابینی خیلی آهسته تر از انتشار از این سو به آن سوی غشای مایع نخواهد بود. داروهای کم محلول معمولاً مطابق لایه بینابینی حل می گردند. در صورتیکه سرعت بهم زدن تسریع شود، در بعضی موارد مدل لایه بینابینی به مدل لایه انتشار مبدل خواهد شد.
ج. نظریه دنکورت ( نظریه تجدید سطح )
در این مکانیسم فرض بر این است که، انتقال مواد از سطح جامد بر اساس بسته های ماکروسکوپی از حلال قرار داردکه به صورت گردابهای انتشاری اتفاقی به سطح بینابینی جامد-مایع می رسد. این بسته ها به سطح متصل می گردد و در مدت اقامت مواد جامد را بر حسب قانون انتشار از سطح جذب کرده سپس به وسیله حلال تازه جانشین میگردند، با این فرض که واکنش در سطح جامد فوری می باشد. این روند تجدید سطح ممکن است وابسته به سرعت انتقال جامد و بنابراین انحلال باشد.
۲-۱-۴- سرعت انحلال
سرعت انحلال عبارتست از میزان دارویی (جامد) که در واحد زمان تحت شرایط استاندارد از نظر حرارت، ترکیب حلال و همچنین فصل مشترک جامد-مایع وارد محلول می گردد.این پدیده به عنوان واکنش ناهماهنگی از انتقال جرم به علت فرار و قرار گرفتن مولکولهای حلال در سطح جسم جامد می تواند تلقی گردد. این واکنش ناهماهنگ به ۳ گروه تقسیم می شود :
الف- تداخل در فصل مشترک خیلی سریع تر از انتقال حلال به فصل مشترک و انتقال محصول ایجاد شده از آن است و سرعت آن به وسیله روند انتقال ( انتشار یا جابجایی حلال) کنترل می گردد.
ب- واکنش در فصل مشترک به طور آشکار و گویا سرعت آهسته تری از روند انتقال داشته و محدودیت سرعت موجود خواهد بود که به آن انحلال کنترل شده در حد فاصل یا فصل مشترک گفته می شود.
ج- ثابت سرعت هر دو روند تقریباً معدل است، در این صورت سرعت انحلال بخشی از هر دو سرعت واکنش در فصل مشترک و همچنین سرعت روند انتقال خواهد بود.
ترتیب مراحل روند انحلال یک جسم جامد به شرح زیر است :
۱-درنگ مکانیکی اولیه
۲-مرطوب شدن شکل دارویی
۳-نفوذ حلال و یا محیط آزمایش درون شکل دارویی
۴-باز شدن
۵-خرد شدن
۶-انحلال
۷-به هم چسبیدن برخی ذرات دارو (۱۲)
۲-۱-۵- طبقه بندی داروها از دیدگاه حلالیت و نفوذ پذیری
بر اساس قابلیت نفوذ پذیری داروها سیستم طبقه بندی دارویی BCS داروها را در ۴ دسته طبقه بندی می کند :
گروه ۱- داروهای با حلالیت و نفوذ پذیری
بالا
گروه ۲- داروهای با حلالیت پایین و نفوذ پذیری بالا
گروه ۳- داروهای با حلالیت بالا و نفوذ پذیری پایین
گروه ۴- داروهای با حلالیت و نفوذ پذیری پایین
این سیستم تقسیم بندی از نقش تست انحلال برون تنی حمایت می کند. ارتباط یا عدم ارتباط با فرایند انحلال درون تنی ممکن است به وسیله ارزیابی حلالیت و نفوذپذیری فرآورده دارویی توضیح داده می شود (جدول ۲-۱)(۱۳،۱۴)
جدول ۲-۱٫ خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ماده دارویی : حلالیت و نفوذپذیری(۱۳)