۲۴

۷/۲۴

جمع

۱۵۰

۱۰۰

۱۵۰

۱۰۰

۱۵۰

۱۰۰

۱۵۰

۱۰۰

۱۵۰

۱۰۰

۴-۲- توصیف متغیرهای وابسته
۴-۲-۱- نظام اخلاقی: «اخلاق نظری»
۴-۲-۱-۱-نظام‌های اخلاقی پنجگانه
پیامدگرایی
پیامدگرا تنها ملاک خوبی یا بدی هر عمل را نتایج و پیامدهای قطعی یا احتمالی مترتب برآن عمل میداند. هرعملی با توجه به نتایج و پیامدهای مترتب برآن و نه بر اساس ویژگی ذاتیاش اخلاقی یا غیراخلاقی میشود. نتایج و پیامدهای مطلوب یا دفع پیامدهای نامطوباند که عملی را از نظر اخلاقی موجه و عمل به آن را مرجح مینماید. نتایج مطلوب، تعیینکننده احتمال اقدام یا عدم اقدام پیامدگرا به یک عمل است. مرجع تخمین و تشخیص نتایج، خود کنشگر است. این نتایج میتواند برای خود فرد، انسان دیگر، یا تعداد بیشتری از انسان‌ها مورد نظر باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در این پژوهش با هفت پرسش، انگیزهها و دلایل احتمالی افراد را در انجام هفت رفتار اخلاقی در هفت عرصۀ اخلاقی جویا شدهایم. پاسخگویان برای پاسخ به هر پرسش میبایست میان انگیزهها و دلایل نظام‌های اخلاقی پنچگانه اولویتگذاری میکردند. هر فرد در پاسخ به هر پرسش به هر کدام از دلایل و انگیزههای نظام‌های اخلاقی نمرهای (از ۱ تا ۵) میدهد و در مجموع ۷ بار به این کار مبادرت میکند. البته از آنجاکه پاسخگو میتواند هیچگونه اولویتی برای هر کدام از گزینه ها قائل نشود، نمرۀ دلایل و انگیزههای اخلاقی متفاوت نزد فرد از ۰ تا ۳۵ مشخص میشود. از مجموع نمرات پاسخگویان، رتبهبندی انگیزهها و دلایل اخلاقی متفاوت در جامعه آماری به دست میآید.
انگیزهها و دلایل پیامدگرایانه در کنشهای اخلاقیشان ۸/۲۰ درصد پاسخگویان، خیلیکم، در کنشهای اخلاقی ۳/۲۸ درصد آنها، کم، در کنشهای اخلاقی ۱۷ درصد آنها، متوسط، در کنشهای اخلاقی ۹/۱۷ درصد آنها، زیاد و در کنشهای اخلاقی ۱۶ درصد آنها، خیلیزیاد دخیلاند. در مجموع میانگین نمرۀ دلایل و انگیزههای پیامدگرانه ۹ است که در میان دلایل و انگیزههای اخلاقی پنجگانه در آخرین مرتبه (رتبه پنجم) قرار میگیرد. نتایج به دست آمده در جدول شماره ۱۶-۴ خلاصه شده است.
وظیفهگرایی
وظیفهگرا پارهای از اعمال را ذاتاً خوب و خود را ملکف به انجام آنها میداند و پارهای اعمال را ذاتاً نادرست و خود را مکلف به اجتناب از آنها میبیند. این احکام را عقل او صادر میکند عقلی که در همه افراد انسانی وجود دارد. انسانیت او و همنوعانش در گرو پایبندی به این احکام عقلانی است. عبور و عدول از این احکام به قیمت صرفنظر کردن از انسانیت ممکن میشود. عقلانیت و انسانیت در خویشتن و دیگران مرز اخلاق در نگاه وظیفهگراست. قداست ذاتی انسان که همان شأن عقلانی اوست جاذبه و دافعه کافی را برای تحقق خوب و بدها و باید و نبایدهای اخلاقی را تأمین میکند. پاسداشت همین قداست، دلیل و انگیزۀ فرد وظیفهگرا برای کنشهای اخلاقی است. این حرمت، خودداری از وسیله قراردادن خود و هرفرد انسانی را ضروری میسازد.
انگیزهها و دلایل وظیفهگرایانه در کنشهای اخلاقیشان ۳/۱۸ درصد پاسخگویان، خیلیکم، در کنشهای اخلاقی ۸/۱۶ درصد آنها، کم، در کنشهای اخلاقی ۶/۱۷ درصد آنها، متوسط، در کنشهای اخلاقی ۹/۲۲ درصد آنها، زیاد و در کنشهای اخلاقی ۴/۲۴ درصد آنها، خیلیزیاد دخیلاند. در مجموع میانگین نمرۀ دلایل و انگیزههای وظیفهگرانه ۹۰/۱۹ است که در میان دلایل و انگیزههای اخلاقی پنجگانه در اولین مرتبه (رتبه اول) قرار دارد.
فضیلتگرایی
فضیلتگرا از صوریگرایی افراطی پیامدگرا و وظیفهگرا برحذر است و برخلاف آن دو، بیش از آنکه دغدغه قواعد اخلاقی داشته باشد به اعمال اخلاقی و مهمتر از آن به عامل اخلاقی میاندیشد. عامل اخلاقی به دنبال کمال خویشتن است. این کمال تعیینکنندۀ پارهای فضیلتها و رذیلتهاست. آراسته شدن به این فضیلتها و پیراسته شدن از رذیلتها، دلیل و انگیزۀ فرد فضیلتگرا برای انجام کنشهای اخلاقی است.
انگیزهها و دلایل فضیلتگرایانه در کنشهای اخلاقیشان ۹/۱۷ درصد پاسخگویان، خیلیکم، در کنشهای اخلاقی۵/۲۰ درصد آنها، کم، در کنشهای اخلاقی ۴/۲۱ درصد آنها، متوسط، در کنشهای اخلاقی ۵/۲۰ درصد آنها، زیاد و در کنشهای اخلاقی ۶/۱۹ درصد آنها، خیلیزیاد دخیلاند. در مجموع میانگین نمرۀ دلایل و انگیزههای فضیلتگرانه ۷/۱۲ است که در میان دلایل و انگیزههای اخلاقی پنجگانه در سومین مرتبه (رتبه سوم) قرار دارد.
دینی
نظام اخلاقی دینی کمال یا سعادت حقیقی انسان را نه در این دنیا بلکه در آخرت میبیند. از این رو دلایل و انگیزههای فرد پایبند این نظام اخلاقی، کسب سعادت و دفع شقاوت اخروی است. بهشت و جهنم ارزش و ضد ارزشغایی این نظام اخلاقیاند و سایر اعمال در پرتو این دو، ارزش یا ضد ارزشاند. عملی که فرد را به بهشت برساند در مسیر کمال حقیقی و ارزش است و عملی که فرد را به جهنم رهنمون شود در مسیر شقاوت و ضد ارزش است. ملاک تعیین و تشخیص این دو دسته اعمال، ادیان الهیاند.
انگیزهها و دلایل دینی در کنشهای اخلاقیشان ۸/۱۹ درصد پاسخگویان، خیلیکم، در کنشهای اخلاقی۸/۱۹ درصد آنها، کم، در کنشهای اخلاقی ۸/۲۳ درصد آنها، متوسط، در کنشهای اخلاقی ۸/۲۰ درصد آنها، زیاد و در کنشهای اخلاقی۸/۱۵ درصد آنها، خیلیزیاد دخیلاند. در مجموع میانگین نمرۀ دلایل و انگیزههای دینی ۹۶/۹ است که در میان دلایل و انگیزههای اخلاقی پنجگانه در چهارمین مرتبه (رتبه چهارم) قرار دارد.
توحیدی
نظام اخلاقی توحیدی ارزشغایی و کمال را (برتر از سعادت دنیوی و اخروی) رضایت الهی میداند. دنیا و آخرت هیچکدام ظرفیت تحقق این کمال را به تمامه ندارد. فرد هرچه از دانایی، زیبایی، دارایی و تواناییها بخواهد نزد خداست و از آنجاکه خود نیز عین ربط به خداست هیچ چیز غیر از رضایت الهی شایسته و بایستۀ خواستن نیست. بنابراین رضایت الهی تنها دلیل و انگیزه فرد پایبند این نظام اخلاقی در تمامی اعمال اوست.
انگیزهها و دلایل توحیدی در کنشهای اخلاقی ۶/۱۵ درصد پاسخگویان، خیلیکم، در کنشهای اخلاقی۲/۱۷ درصد آنها، کم، در کنشهای اخلاقی ۴/۱۶ درصد آنها، متوسط، در کنشهای اخلاقی ۶/۲۴ درصد آنها، زیاد و در
کنشهای اخلاقی۲/۲۶ درصد آنها، خیلیزیاد دخیلاند. در مجموع میانگین نمرۀ دلایل و انگیزههای توحیدی ۲۹/۱۹ است که در میان دلایل و انگیزههای اخلاقی پنجگانه در دومین مرتبه (رتبه دوم) قرار دارد.
۱۶-۴- توزیع پاسخگویان برحسب دلایل و انگیزههای اخلاقی پنجگانه